Etiket arşivi: rusya

Zamanı daralan ABD’de başkanlık seçimi

Yayın tarihi

ABD başkanlık seçimlerinde sürpriz olmaz. Amerikan “establishment” ının kime ihtiyacı varsa, o seçilir. Bu kez de öyle olacak.

ABD artık Trump’la yoluna devam edemez. Bunun nedeni, bizdeki liberal, sol liberal avenenin, genel olarak Batı’daki, özel olarak ABD’deki benzerlerine kulak vererek iddia ettikleri gibi, Trump’ın gerici olması, bu anlamda mesela, cinsiyetçi, ırkçı olması değildir. ABD’nin gerileyen, tehdit altında bulunan emperyalist hegemonyasının jeo-ekonomi politik ihtiyaçlarıdır.

Trump’ın başkanlığı sırasında ABD doğrudan askeri bir dış müdahalede bulunmadı. Doğrudan savaşmadı. Genel olarak, askeri önlemlerden kaçınma eğiliminde oldu. Elbette askeri gücünü bir tehdit unsuru olarak kullanmayı sürdürdü. Militarist eğilimlerinden vazgeçmedi. Ancak askeri çatışmalardan kaçındı. Dünyanın bir çok bölgesinde bulunan askeri güçlerini azaltma eğiliminde oldu.

Bunun yerine, rakip gördüklerine karşı ekonomik önlemler almayı, ekonomik cezalar kesmeyi tercih etti. Askeri savaşlar yerine “ticari savaşları” tercih etti. Bu süreçte bir takım ticari avantajlar elde etti. Ancak bununla yetinmesi elbette beklenemezdi.

Daha öte ticari hamlelere girişmesi de, içte ve dışta ekonomik dengeleri alt üst etme, hegemonyasını dostları nazarında dahi sorgulanır hale getirme olasılığı taşıdığı için mümkün olamadı. “Ticaret savaşları” nın sınırlarına ulaşılmıştı.

Trump’ın içeriye karşı popülist; dışarıya karşı izolasyonist söylemi ve politikaları , işin başında, ekonomik olarak dar boğazdaki Amerikalı halk sınıflarının gazını bir miktar almıştı. Gelgelelim, pandeminin de etkisiyle küçülen ekonomi, dramatik ölçüde artan işsizlik, söz konusu sınıflar nezdinde, artık lafla peynir gemisinin yürütülemeyeceğinin idrak edilmesini sağladı.

Bu popülist ve izolasyonist politikaların sürdürülebilir olmadığı Amerika’ya egemen olan oligarşiler tarafından da anlaşıldı. Emperyalizm bu geç evresinde sürekli şiddete başvurmadan yaşayamayacağını biliyor.

Zaten 1949’da resmen ilan edilen “soğuk savaş” 1989’da sona erdikten sonra emperyalizmin kısmi savunma stratejisini terk edip, birleşik saldırı stratejisine geçmiş olduğu ilan edilmişti. Bu stratejinin giderek daha fazla Avrasya ve Orta Doğu coğrafyalarına odaklandığı vak’adır.

Özellikle son otuz yıldan beri bariz şekilde gerileyen ABD hegemonyası için sürekli daralan zaman artık daha kararlı, daha doğrudan ve daha sert önlemlerin alınmasını zorunlu kılıyor. Daha önce bir çok kez yinelemiş olduğum gibi, ABD’nin zamanı yok. Çabuk hareket etmesi gerekiyor. Salt ekonomik önlemlerle sonuç alamayacağını görüyor. Askeri olanaklarıyla desteklenecek siyasal araçları kullanması gerektiğini biliyor.

Global düzeyde doğrudan bir çatışma olasılığı var. Bu olasılık, hali hazırda, ticari ve sermaye yatırımları anlamında globalleşmeyi kabul etmiş olan Çin’in halen direndiği mali globalleşmeyi de kabul etmesiyle, önemli ölçüde azalabilir. En azından bu olasılık, Çin’in dahil olmayacağı sınırlar içinde kalabilir.

Çin’in böyle bir adım atması, bugüne kadar elde ettiği bütün kazanımları yitirmesi anlamına gelecektir. Dahası, Çin’in uzun sürecek, iyice güçten düşmesine yol açacak, sınıf mücadelesinin sertleşeceği koşullarda, iç toplumsal kargaşaya maruz kalmasına neden olacaktır. Bu koşullarda Çin’e dış müdahale daha kolay hale gelecektir.

Önümüzdeki dört yıllık dönemde, ABD’nin giderek sertleşen, daha doğrudan siyasal, askeri araçlar kullanarak zamanı lehine çevirme hamlelerine tanık olacağız. Önceliğin Rusya ve İran olacağı tahmin edilebilir. Belorusya üzerinde yoğunlaşma artacaktır. Tarihsel-siyasal coğrafya okuması yapılırsa, Ukrayna’nın , Belorusya’ya ; Belorusya’nınsa, Rusya’ya açılan kapı olduğu görülecektir. Belorusya olmadan Rusya’nın kuşatılması tamamlanamaz.

Yine önümüzdeki dört yıllık dönemde, siyasal-ekonomik bir etmen olarak petrolün öneminin göreli olarak azalacağı tahmin edilebilir. O zaman Rusya ekonomisi daha da zorlanacaktır. Bunu ihmal etmemek gerekir. Unutmayalım, Sovyet ekonomisi de, Brejnev döneminin başından itibaren petrolle ilgili yanlış beklentilerden çok zarar görmüştü.

Brejnev-Suslov döneminde, hatta daha da önce, 1961’de, artık komünizm kuruculuğunun resmen başladığının iddia edildiği, 22. parti kongresinden sonra Sovyet ekonomisi fiilen Bukharinci bir çizgiyi benimsemişti. Bu bağlamda, petrol de Sovyet ekonomisi için stratejik bir ürün haline getirilmişti.

20.Kongre’den başlanarak, amiyane tabirle, “pis işler” stratejisiz Hruşçov’a gördürülmüş, 1961’den sonra adım adım ve fiilen yeni bir “utangaç” NEP dönemine girilmişti. Teknokrat Kosigin bu politikanın öne çıkan mimarı olmuştu.

Hruşçov dönemi, sıkça iddia edildiği gibi, bir karşı-devrim değil, restorasyon dönemidir. İktidardan düşürülmesi, restorasyon sürecinin hızı ve kalitesiyle ilgili kaygularla alakalıdır. Onun devrinde, Marksizm-Leninizmin teorik mevzileri terk edilmeye başlanmış olsa da, komünist siyasal anlayış halen fiili olarak geçerliydi.

Brejnev-Suslov dönemi, karşı-devrimci Gorbaçov-Yakovlev-Yeltsin döneminin habercisiydi. Bu dönemlerde SBKP’ye hakim olan siyasal anlayış fiilen komünist değildi. Bununla beraber, Deng dönemi Çin’inin kapitalizme doğru stratejik yöneliminde gördüğümüz programatik netliği, kararlılığı, SSCB’nin söz konusu dönemlerinde göremiyoruz.

Çin’deki söz konusu netliğin en önemli nedeni, ülkenin sosyalizm kuruculuğu konusunda SSCB’den henüz epey geride olmasıydı. Büyük Proleter Kültür Devrimi’nin yol açtığı karmaşa ve istikrar arayışı içinde Deng yönetimi, ABD liderliği altındaki emperyalizmin büyük teşvik ve desteğini de alarak, bu durumu avantajı haline getirdi.

Geçerken, emperyalist blok için Rusya ve Çin’in komünist ideolojiye sahip olup olmamalarının kendi hegemonik gayeleri bakımından büyük bir anlamı yoktu. Bunu Brzezinski, daha Carter’ın başkanlığı döneminde, açıkça ifade etmiş, kendi bakış açılarının esas olarak jeo-ekonomi-politik içeriğe sahip olduğunu ilave etmişti.

Bugün ne Rusya ne de Çin sosyalisttir. Her ikisi de kapitalist ülkelerdir. Her ikisinde de burjuva toplumu dizayn edilmektedir. Kapitalizm, farklı gelişmişlik düzeyleri içinde uygulansa da, uygulandığı her yerde kapitalizmdir. Bunu unutmamak lazım.

Kapitalist olmalarına rağmen her iki ülkenin emperyalist blok tarafından düşmanlaştırıldığı vak’adır. Uluslararası ilişkilerde uzun süreli tarihsel bakış açısını kaybetmemek , coğrafyayı da ihmal etmemek gerekir. Coğrafya lokal ve global ölçeklerde sınıf savaşlarının alanıdır. Bu yüzden tanım itibarıyla politiktir.

Öte yandan, Çin kapitalizmi söz konusu olduğunda, sanki dünyanın başka her yerinde kapitalizm kriz içindeyken, Çin’in bundan muaf olduğu gibi bir algı yaratılmak isteniyor. Yok böyle bir şey. İçinde bulunduğumuz zamanda, kapitalizmin şu ya da bu ülkedeki krizlerinden değil, sistem olarak kapitalizmin krizinden söz ediyoruz. Kapitalizm ABD ‘de de, Çin’de, başka yerlerde de, nicelik ve tempo farklılıklarına rağmen kriz içindedir.

Kısacası, önümüzdeki dört yıllık başkanlık dönemi sönmekte olan ABD hegemonyası açısından bir dönüm noktası olacak kadar önemlidir. Bu bakımdan yarınki seçimi kapitalist emperyalizm kavramına ihtiyaç duymayan sağ ve sol eğilimleriyle liberal siyasal konum açısından değerlendirmek devrimci sosyalist bir yaklaşım olamaz.

İki partinin seçim toplantılarındaki söylemlerinden çok, dünyadaki jeo-ekonomi-politik gelişmeler içinde, Amerikan “establishment”ının zorunlu, öncelikli taleplerine odaklanmak gerekir.

Emperyalizmin işbirlikçileri ne “vatan savaşı” ne de “ulusal kurtuluş savaşı” yapabilirler

Yayın tarihi
Cevapla

Sovyet Devrimi ve sonrasında 1919’da kurulan 3.Enternasyonal Türkiye’deki “ulusal kurtuluş hareketi” ni etkin bir şekilde destekledi. Kürt ulusalcılarına  destek vermedi. Neden? Çünkü o zaman Türk ulusal kurtuluş hareketinin kemalist önderliği henüz anti-emperyalist pozisyonunu yitirmemiş, emperyalist işgalci güçlerle sahada kıran kırana bir mücadele içerisine girmeyi göze almıştı. Kürt siyaseti ise o zaman da sırtını emperyalistlere dayayarak hedefine ulaşmayı hesaplıyordu. Yani Türk tarafı emperyalistlerle vuruşmayı öncelikli görev olarak görürken, Kürt tarafı emperyalizmle birlikte hareket etmeyi tercih ediyordu.

Her iki tarafın ulusal talepleri meşru idi. Ancak bu talepleri elde etmek için seçtikleri yola baktığımızda, ikincisi, yani Kürt siyaseti yanlış yapıyordu. 3.Enternasyonal bu tahlili yaptı. İki tarafın  tercihlerinin oluşmasında rol oynamış olan toplumsal saikleri de biliyoruz. Kürt siyaseti ağırlıklı olarak feodal bir karakter taşıyordu. Emperyalizm de her zaman en geri odaklara tutunma ihtiyacı duyar. Bugün de bu durum böyledir. Bu hali ülkemizde, bölgemizde, hatta emperyalist merkez ülkelerde  net olarak görebiliyoruz.

Bir başka ifadeyle, Kürt ulusalcıları o zaman emperyalist jeo-ekonomi-politik çerçeve içinde rol almayı kabullenmiş, buna mukabil Türk ulusalcıları bu çerçevenin dışında arayışlara girmişlerdi. Bunun için ödeyecekleri bedeli göze almışlardı.

Gelgelelim, Türk ulusalcıları emperyalizmin kapitalizmle olan bağlantısını kavramak istemiyor, emperyalizm sorununu kabaca “işgalci büyük devletler” derekesine indirgeyerek, onun sınıfsal özünü inkar ediyorlardı. Daha doğrusu, Türk ulusalcıları en başından beri burjuva-kapitalist bir programa sahiptiler. Bu programı uygulamak için yola çıkmışlardı.

Tanzimat devrinden beri hedeflenen, kapitalist Batı’ya entegre bir burjuva düzeni yaratmaktı. Tanzimatçılar ülkeyi  ancak yarı-sömürgeleştirerek  bu hedefe ulaşabileceklerini pratik olarak kavradılar. Kabullendiler. Ekonomik olarak emperyal merkezlerin alt birimi haline gelinecekti. Bu hedefe doğru ekonomik gidişat emperyal merkezlere bırakılıyor, içerideki işbirlikçi reformatörler kültürel reformlar, veya genel olarak sosyal değişimin önünde koşan “kültür devrimi” ile  hedeflerine ulaşmayı hesaplıyorlardı. Bu açıdan baktığımızda, Türkiye burjuvazisinin en başından işbirlikçi bir toplumsal kategori olduğunu tespit etmemiz gerekiyor. İşbirlikçi olarak doğmuştur.

Tanzimat’ın bu programı ve metodu sonraki İttihat ve Terakki siyaseti tarafından da benimsendi. Sürdürüldü. Ancak İttihatçı siyasal akıl, “Osmanlılık” çerçevesini veri olarak alan Tanzimat aklından farklı olarak, burjuvazinin millileştirilmesi (Türkleştirilmesi) gibi bir programa da sahipti. Böylece emperyalizm karşısında, onunla entegrasyon davasından vazgeçmeden, ellerini güçlendireceklerini düşünüyorlardı. Onlara göre, “büyük devletler” le bağlantıyı sağlayan işbirlikçi burjuvazi ağırlıklı olarak gayri-müslimdi. Bunlar da kendi etnik-dinsel gündemleri adına faaliyetler yürütüyorlardı. İttihatçılar bizatihi emperyalizme entegrasyonu değil, bu entegrasyonda etkin rol olacak sınıfın etnik-dinsel kökenini sorunsallaştırıyorlardı.  Bu gayri-müslim finans ve  ticaret erbabı etkisizleştirilip, yerlerini Türk ve İslam unsurunun alması temin edilmeliydi. Tanzimatçılığa “miili” bir karakter kazandırılmalıydı.

Kökleri, entelektüel referansları  Tanzimat ve İttihat ve Terakki hareketlerinde bulunan söz konusu anlayışlar kemalist kadrolara intikal etmiştir. Kemalistler de, sermayenin Türk ve İslam unsurun kontrolüne girmesiyle özledikleri “ideal” kapitalizmi, “muassır medeniyet” seviyesine ulaşmış burjuva toplumunu kurabileceklerini düşünüyorlardı.

Türk ulusal kurtuluş savaşı tam sömürgeleşmemek adına verilmiş, yani “yarı-sömürge” vizyonunu benimsemiş Tanzimat’ın daha gerisine düşme ihtimaline geçit vermemek adına yapılmıştır. Başka bir ifadeyle, Tanzimat’ın kabullenmiş olduğu “yarı-sömürge” konumu kemalistler tarafından da benimsenmiştir. Veyahut, benimseniş olan program ve metotla bu sonuca varılması kaçınılmazdı diyelim.  Sadece siyasal değil, ekonomik anlamında da, girişimci bir “devlet sınıfı” bu amaca ulaşılması adına Tanzimat’tan beri üstlenmiş olduğu rolü başarıyla yerine getirmiştir.

Tabii bütün bunlar düz bir çizgi boyunca değil, dünya ve ülke konjonktürüne göre, kırılmalarla, dönemsel süreksizlikler şartlarında hasıl olabilmiştir. Mesele, Atatürk’ten önce ve sonra meselesi değildir. Atatürk de en başından Tanzimat tarafından temelleri atılmış program ve metodun savunucusu, izleyicisi olmuştur. Bu anlayışın sınıfsal içeriği kesin olarak burjuvadır. Sadece iç siyasal kırılganlıkları dolayısıyla değil, ama ondan ayrı düşünülemeyecek uluslararası bağlamının da etkisiyle anti-komünizm onun ana siyasal ideolojik malzemesi olmuştur.

Geçerken, kemalist önderliğin Kurtuluş Savaşı sonrasında netleşen dış siyasetinin, İttihatçı veya Meşrutiyetçi seleflerinden önemli bir farkı, “2.Abdülhamidçi” olarak adlandırabileceğimiz bir çizgi izlemiş olmasıdır. Bunun anlamı, Rusya’yı pivot hedef haline getirmiş Anglo-Amerikan jeo-ekonomi-politik dairesinde yer almaya karar vermiş olmaktır. Sovyetler Birliği’yle zorunlu yakın ilişkilerin (Kuşkusuz Kurtuluş Savaşı sırasında başlayan ilişkiler bunu kolaylaştıran bir etken olmuştur) sürdürüldüğü koşullarda dahi Türkiye Cumhuriyeti kendisini söz konusu emperyalist daireye ait görüyordu. Bulunması gereken yer orasıydı. SSCB ile yakınlık, Batı blokuyla ertelenmek zorunda kalınmış entegrasyon nedeniyle ortaya çıkmış  geçici bir durum olarak görülüyordu.

Bir başka konu, sermayenin millileştirilmesi, yani gayri-Türk ve gayri-müslim unsurun sermaye üzerindeki kontrolünün azaltılması hatta tasfiye edilmeleri (Cumhuriyet idaresi bu bakımdan 2.Meşrutiyetçilerden daha kararlı ve daha radikal adımlar atmıştır) sermayenin işbirlikçi karakterini değiştirmemiş hatta takviye etmiştir. Demek ki, söz konusu işbirlikçi sermaye olunca din ve milliyet bir faktör olmaktan çıkıyor. Emperyalizme entegre periferi kapitalizminde burjuvazi palazlandıkça işbirlikçi karakteri de güçleniyor. Bugün artık çok nettir, Türkiye burjuvazinin cumhuriyet, ve ondan ayrı düşünülemeyecek ulusal egemenlik gibi bir kaygusu kalmamıştır. Yani vaktiyle şikayet edilen gayri-müslim sermayeden bir farkı yoktur.

Elbette bu bugün bir anda ortaya çıkmamıştır. Kökleri Tanzimat modernleşmesinde bulunmaktadır. Cumhuriyet yönetimleri bu eğilimi sürekli olarak konsolide etme gayesi gütmüşlerdir. Bir anlamda, gayri müslim unsurdan sadece sermayesi devir alınmamış, onun işbirlikçi karakteri de kaçınılmaz olarak devir alınmıştır.

Cumhuriyet devrinde, bölgesel Kürt siyaseti,  genel olarak,  Türkiye devleti gibi, emperyalist jeo-ekonomi-politik çerçevenin bölgesel bir bileşeni olmuştur. Elbette bu, Türkiye’de olduğu gibi, işbirlikçi burjuva ve feodal unsurun Kürt siyasetlerinde  ön almış olmasıyla olanaklı olabilmiştir.  Sonuç olarak hem Türk siyaseti hem de Kürt siyaseti emperyalist dairede yer almaları itibarıyla müttefiklerdir.

Zaten emperyalistlerin Irak ve Suriye operasyonlarında bu işbirlikçiliğe dayalı fiili işbirliğini görmedik mi? Halen de görmekteyiz. Muhtemelen biraz ileride de görmeye devam edeceğiz. NATO, Suriye ve Irak’ta, Rusya ve İran’ın mevzi kazanmalarına yanıt verecektir(1). Onları çelmelemeye çalışacaktır. Hatta birbirlerine düşürmek isteyecektir. Bunun için NATO’nun Türkiye ve bölgesel Kürt hareketlerine yeni görevler vermesi söz konusu olabilir. Bu durumun bu siyasetlerde kırılmaları ve ayrışmaları teşvik etmesi beklenmelidir.

Anglo-Amerikan emperyalist jeo-ekonomi-politik çerçeve içinde  her şey sütliman değil. Elbette, çelişkiler, çıkar çatışmaları var. Ancak bu çatışmaların bu çerçevenin sınırlarını sarsacak, parçalayacak raddeye gelmesine izin verilmez. Aksi halde bedeli ağır olabilir. 70’lerin başından itibaren aynı çerçevede yer alan Mısır, İsrail’in konumları örnek olarak görülebilir. Yine, Kıbrıs sorunu etrafında, Türkiye ve Yunanistan’ın konumu aklıma ilk gelen başka bir örnek.

Öyleyse, ekonomik ve politik olarak Anglo-Amerikan emperyalizmiyle bütünleşmiş Türk devleti ve Kürt siyaseti, her ikisinin de varoluşsal çıkarlarını bağdaştırdıkları bu genel çerçeve içinde, müttefiktirler. Bu bakımdan ne birisi ötekine karşı “vatan savaşı” veriyor, ne de öteki “ulusal kurtuluş savaşı” veriyor. Her ikisi birden emperyalistlerin bölgesel işgal politikalarının maşası işlevi görüyor. Gerçek olan budur.

Dikkat edilirse, Rusya’nın bölgemizdeki son hamlesi her iki bileşeni de rahatsız etmiştir. Her iki tarafın da bu jeo-ekonomi-politik çerçeve dahilinde tek parça halinde  çıkışları veya başarılı olmaları olanaklı değildir. Bu çerçeve içinde (eğer varsa) siyasal egemenlik hedefine ulaşamazlar.. Bu bakımdan genel çerçeve ile bu iki bileşenin kendi hedefleri arasında uzlaşmaz bir çelişki vardır. Artık bu konjonktürde her iki tarafın da aynı şekilde yollarına devam etmeleri kabil görünmemektedir.  Öyleyse, çanlar sadece  AKP için değil, TC devleti ve Kürt siyaseti için de çalıyor.

Devrimciler ya beraberce kapitalist-emperyalist boyunduruğu kıracaklar, ortak egemen siyasal bir iradeyi realize edecekler, ki bu ancak sosyalist bir perspektifle, Kürt, Türk emekçi halk sınıflarına dayanarak yapılabilir, veyahut bu kayıkçı kavgası, bu perişanlık derinleşerek devam edecektir.

Bitirirken, artık ne ülkemizde, ne dünyada burjuva sınıfı öncülüğünde veya ona dayanarak bir cumhuriyet kurulabilir. Kapitalizmin bugün geldiği yerde burjuvazi bu kapasitesini yitirmiştir. Zaten tanım itibarıyla kamusalcı bir kavram olan cumhuriyetle burjuvazi arasındaki ilişki,  global olarak, kapitalizmin tekelci aşamaya doğru evrilmesiyle birlikte, bir “emanet” veya isterseniz “vesayet” ilişkisi haline gelmiştir.

 NOT:

1) Bu yazıyı yazarken haber portallarına, bir Rus yolcu uçağının Mısır’da Sina bölgesinde düşmüş olduğu haberi düştü. Sina, Mısır hükümetinin tümüyle kontrol edemediği, IŞİD ve Müslüman Kardeşler örgütüne mensup teröristlerin (bunları sahada birbirlerinden ayırt etmek olanaklı değildir)  cirit attıkları bir bölge. Muhtemelen buradan İsrail desteği de alıyorlar. Rus uçağına bir saldırı yapılmış olması olasılığını gözardı etmemek gerekir. ABD’nin desteğinde, bir çok yerde  Rusya’yı hedef alan terör saldırıları olacaktır. Rusya da herhalde bunlara hazırlıklıdır. Sonra, ABD bu yola sık başvurur. Yetmişlerde G.Kore uçağı, İran-Irak savaşı sonlarına doğru düşürülen yolcu uçağı, Ukrayna’da Malezya uçağı. Herhalde bunun etkili bir terör şeklini olduğunu düşünüyorlar. Nitekim, kısmen de olsa netice alıyorlar.

Öngörü ve vizyon yoksa perişanlık vardır

Yayın tarihi
Cevapla

Tekrar olsun, emperyalizmin ortaya çıktığı zamandan beri terör jeo-ekonomi-politik bir vak’adır. Bunu gözardı eden bir terör analizi yetersiz kalır. Bu, siyasetin ve onun araçlarından birisi olan terörün, yukarılarda bir yerlerde, gözle görülmesi kabil olmayan, elle dokunulamayan, sürekli senaryolar yazıp, pürüzsüz bir şekilde uygulayan adeta ilahi kudret atfedilen bir tür bilim-kurgusal gücün varlığına iman etmek anlamına gelmiyor. Tersine, jeo-ekonomi-politik kavramının açılımına bakıldığı zaman somut ve reel olmayan hiç bir bileşeninin olmadığını görüyoruz.

Bu kavramı yaratıp kullananlar, sahadaki konumları, rolleri izledikleri çıkarlara göre değişebilen oyuncuları, baş oyuncuları, yardımcı oyuncuları, figüranları olan dinamik bir mücadele alanından söz ederler. Ulusal ve uluslararası olanın iç içe geçebildikleri, birbirlerini kat edebildikleri bir çatışma alanından. “Uğrak” ın konjonktür için ifade ettiğine benzer bir anlamı, bu kez, ekonomik kaynakları ve onlara ulaşma olanaklarıyla “coğrafya” nın jeo-ekonomi-politik için ifade ettiğini saptıyoruz.

Emperyalistlerin Suriye’ye karşı bütün askeri girişimleri  sahada iflas etti. Artık onları vurmaya başlayan bir sürece dönüştü. Bu ilk kez olmuyor. El Kaide yetmişli yılların sonlarında Brzezinski’nin önerisiyle CIA tarafından en az ellili yıllardan beri el altında tutulan islamcı malzeme kullanılarak kuruldu. El Kaide, Afganistan’da emperyalistler adına olumlu hizmetler yaptı. Gelgelelim, Afganistan’daki solcu rejim çöktükten bir süre sonra başı boş kaldı. Kontrolden çıktı. Sonra oradaki büyük bir kısmı Taliban haline geldi. El Kaide, Pakistan’a, İran’a, Çin’e, Rusya’ya karşı kullanıldı. Yugoslavya’ya yapılan emperyalist saldırıda roller aldı. Sonra yine kontrolden çıktı. Daha doğrusu kontrolden çıkartıldı. Bu oyun böyle devam etti. Ediyor.

Burada önemli olan nokta, “kontrollü kaos” stratejisinin uygulanabilmesi için emperyalistlerin bir lejyoner cihatçı havuzu meydana getirmiş olmasıdır. Bunların bugün sayılarının yüz ila iki yüz bin arasında olduğu iddia ediliyor. Bu sayede, gerektiği zaman, gereken yerlerde bu havuzdan derlenmiş cihatçılardan “yeni” örgütler kurmak mümkün oluyordu. Diyelim, bir tanesinin belli bir yerdeki icraatları başarısız oldu, veyahut Batı kamuoyunda büyük tepkiler doğurdu, hemen onun tasfiyesine ve başka bir tanesinin devreye sokulmasına çalışıldı. Bu arada kimi zaman  itibar kaybedenlerin tasfiyesi direnişle karşılanabiliyordu. Her hali kârda, emperyalistler bütün dünyanın gözü önünde, kirli, alçakça bir oyunu, emperyalist vekalet savaşlarını, “özgürlük savaşı”, “demokrasi ve insan hakları mücadelesi” adı altında pazarladılar. Pazarlamayı sürdürüyorlar.

Mesela Libya saldırısı öncesinde, ABD yönetimi ve müttefikleri El Kaide’yi yerden yere vuruyorlardı. Libya gündemlerine girdiğinde, ABD’nin Afrika birliklerinin (AfriCom) başındaki general Carter Ham, El Kaide’nin kara operasyonları için kullanılmış olduğunu, NATO’nun yardımcı kuvvetleri olarak Libya’da görev yapmış olduklarını itiraf etmişti. Örgütün daha sonra bu konumunu istismar ederek bazı Afrika ülkelerini ele geçirmeye çalıştığını, örnekse Mali’de, Libya’da kendilerine NATO tarafından verilmiş  silahları kullanmış olduklarını söylemişti. Yugoslavya ve Afganistan’da da görev almış bu deneyimli generalin Libya müdahalesi sonraki gelişmelerle ilgili o zamanki açıklamalarına internetten ulaşmak hâlâ mümkün.

Emperyalistler Suriye’de de benzer işleri yaptılar. Yapmayı sürdürüyorlar. Dikkat edilirse, emperyalistlerin benzer şekilde el attıkları her yerde benzer sonuçlar ortaya çıkıyor. Ancak bu kez, Rusya, İran ve Çin’in jeo-ekonomi-politik anlamda kuşatılmasına yönelik girişimler (bununla yaşamsal hammade  kaynaklarının bulunduğu alanlara, emtia pazarlarına ve onların sevk, ulaşım ve iletişim olanaklarına siyasal müdahaleleri ve olası siyasal müdahaleleri, siyasal, stratejik avantajlar elde etme çabalarını kast ediyorum)  bu ülkelerin siyasal refleksiyle geri püskürtüldü. Tabii bu adını andığım ülkeleri tek başlarına değil, içinde yer aldıkları ekonomik çıkarların belirleyici olduğu, bölgesel ve uluslararası bağlamlarıyla birlikte düşünmek gerekir

Müttefikleri tarafından dahi yaptıkları sorgulanmaya başlanan (1) ABD yönetimi içinde, doğrudan bir savaşa dahil olmanın kendilerine neye mal olacağını gören kesimler  (en azından bir süreliğine) geri çekilerek, işleri alttan almaya karar verdiler. ABD’nin bu kararı, özellikle son 4 yılda, en önemli siyasal yatırım ve beklentilerini  Suriye sorunu etrafında planlamış olan Türkiye gibi vasal devletlerin boşa çıkması anlamına geliyor.

Türkiye’nin öngörüsüz, vizyonsuz, politikasız bir ülke haline gelmiş olmasının en çarpıcı görünümlerini izliyoruz. Türkiye devleti bugün eski, geçilmiş  konjonktürü yeniden var etmek adına direniyor. Yani olmayacak, artık tarih olmuş bir uğrağa geri dönülmesini istiyor. Gerçeklikten kopmuş bir haldedir. Tabii Türkiye’nin bu hali onun emperyalizmin saldırgan stratejisini izlerken işbirliği yaptığı, kullandığı araçları, bu arada, cihatçılarını da kat ediyor. Bu kez Türkiye de elinde patlamaya hazır bombayla, ya da canlı bombalarla orta yerde kala kaldı. Artık ne zaman, nerede, ne şiddette patlayacağını bilemediğimiz canlı bombalarla birlikte yaşıyoruz. Yaşamaya devam edeceğiz. Öyle görünüyor.

Tabii bu öngörüsüzlük, vizyonsuzluk, tek kelimeyle politikasızlık sadece AKP rejimi, TC devleti için geçerli değil. O rejimin işbirlikçisi olmuş, olan bileşenlerini de kapsıyor. Bu arada, solun geniş denebilecek kesimlerini de kat ediyor.

Emperyalizmin Suriye planları başarısız olunca, etap etap yeni planlar devreye sokuldu. Yeni planları uygulayacak “yeni” özneler, “yeni” örgütler kullanıldı, yeni taktiklere başvuruldu. Bir “false flag” girişimi olarak Guta Katliamı’nın Batı kamuoyunda tepki yaratmasından sonra baş planlayıcısı Suudi Bender bin Sultan’ın (“Bender Bush”) yönetimindeki Suriye operasyonlarında bundan böyle Katar ve Türkiye’nin daha etkin rol almasına karar verildi.

ABD, ne zamandır zaten “ılımlı İslam” namı altında en eski ve en sadık islamcı hizmetkarı olan Müslüman Kardeşler örgütünü BOP coğrafyasında etkin olarak kullanmak istiyordu. Ancak S.Arabistan ve (özellikle de darbeden sonra) Mısır buna hoş bakmıyorlardı. 2005’te sonradan CIA başkanı da olacak neo-con General Petreaus’un önerisini hayata geçiren CIA, Müslüman Kardeşler’le sıkı parasal ve siyasal ilişkileri bulunan Katar’a BOP uygulamalarında daha etkin bir rol vermeye başladı. Bundan sonra “Arap Baharı” propagandası altında bölgedeki Arap ülkelerinde Müslüman Kardeşler iktidara taşınmak istendi. Başarısız olundu.

Katar ve Türkiye’nin girişimleriyle Suriye’de 2011’de (aralarında Esad yönetiminin aynı yıl ilan etmiş olduğu afla hapisten çıkmış Suriye M.Kardeşleri liderlerinin de bulunduğu kişiler tarafından) Ahraruş Şam örgütü (“Özgür Şamlılar”) kurduruldu. Bu örgüt daha sonra IŞİD ve El Nusra gibi örgütlerle işbirliği, yer yer ve zaman zaman koordinasyon halinde çalışmaya başladı. IŞİD ve El Nusra’nın kontrollerinde yaşanan güçlüklerin, Katar ve Türkiye’nin doğrudan denetimi altındaki Ahraruş Şam’ın, özellikle sözde anti-IŞİD koalisyonun kurulmasından sonra etkinliğini arttığı biliniyor. Bunda koalisyonun başındaki General Allen’in rolünü ihmal etmeyelim.

Bununla birlikte, bu örgütlerin birbirlerine göre sahadaki sınırlarını tespit etmek mümkün değildir. Aralarında alan kontrolü, liderlik çekişmeleri gibi nedenlerle çatışmalar olduğu gibi, kesişmeler, geçişlilik (paralı savaşçılar varsa, transferler de olacaktır)  söz konusu olabiliyor. Buna göre, mesela bir çok mahalde kim IŞİDci kim Ahraruş Şamcı tespit etmek zorlaşıyor.

Ahraruş Şam örgütü Hatay’ın hemen karşısındaki (Cilvegözü sınır kapısıyla karayolu bağlantısı olan)  İdlip (2) kentinde kurulduktan sonra Türk devletinin, özellikle TSK’nın ve MİT’in büyük desteğini elde etmiştir. Halen bu örgüt içinde çok sayıda TSK mensubu subayın ve MİT görevlisinin yer aldığı iddia edilmektedir. Türk devleti bugüne kadar inandırıcı kanıtlarla bu iddialara yanıt verememiştir. Bu iddialar arasında yeni genelkurmay başkanı döneminde Ahraruş Şam’a verilen doğrudan askeri desteğin artmış olduğu da var.

Özcesi, neo-con general John Allen ve Erdoğan-Davutoğlu planına göre IŞİD’in yerine bu kez Ahraruş Şam öne sürülmek isteniyordu. Bir anlamda IŞİD tabelası, Ahraruş Şam olarak değiştirilecekti.

Rusya, Ahraruş Şam’ı hedef alıp, onların mevzilerini de bombalayınca ilk önce ABD Senatosu Savunma Komitesi başkanı, eski başkan adayı  neo-con McCain, Rusya’nın Suriye’deki ABD hedeflerini vurmuş olduğunu ve ABD’nin yanıt vermesini istedi. Bunun kabul edilemez olduğunu ilave etti. Arkasından neo-conların Avrupa’daki has adamlarından Fransa dış bakanı Fabius kaygularını dile getirdi. Rusya’nın operasyonlarıyla  teröristleri desteklediğini söyledi. Bu arada, Erdoğan ve Davutoğlu büyük bir moral bozukluğu ve hayal kırıklığı içinde Rusya’ya küstüklerini ilan ettiler. Ekonomik yaptırımları ima ettiler. Tam bu sırada Rusya yine daha erken davranıp, Türkiye’ye giden gaz miktarını neredeyse yarı yarıya azaltmaya karar verdiğini açıkladı. TC devleti Rusya’nın restini görmüş oldu. Üstelik ABD’nin Rusya’nın bu davranışları karşısında kılını kıpırdatma isteğine sahip olmadığı da ortaya çıkmıştı.

Geçen gün internette okudum, Rus bombardımanı başladıktan sonra geçen zaman içinde en az üç bin cihatçı Suriye’yi terk etmiş. Aşama aşama başlatılan kara operasyonlarıyla birlikte bu sayının kat be kat artacağı açıktır. Pekiy, bu kadar cihatçı nereye kaçacak? Suriye kökenlilerin bir kısmı muhtemelen orada silah bırakıp, halkın arasına karışarak kaybolmaya çalışacaklar. Ya gerisi? Cihatçılar arasında Arapçadan sonra en yaygın kullanılan dil Türkçedir. Demek ki çok sayıda Türk cihatçı var. Bunların bir kısmı Ahraruş Şam’a kapak atmıştı zaten. Yani, TSK’nın ve MİT’in doğrudan kontrolünün güçlü olduğu saflara geçmişlerdi diyebiliriz.

Bakınız, “Müslüman Kardeş” Erdoğan’ın iktidardan düşmesi  neo-conları, onların bölgedeki ve Avrupa’daki müttefiklerini, bunların hep birlikte destek oldukları cihatçı sürülerini kendileri için çok değerli ve kullanışlı bir dayanaktan yoksun bırakacaktır. Bunun altını çiziyorum.

ABD’nin İran’la antlaşması sonrasında S.Arabistan ve Katar kendilerini biraz daha geri plana çektiler. Bu şartlarda, Kuveyt örgütün en önemli finansörü haline geldi.  Böylece artık meydan Türkiye’ye ve Tayyip’e kalmış oldu.  Yani Bender’in yerini  Erdoğan aldı demek de mümkün. Rusya operasyonunun alandaki cihatçıların büyük bir kısmını himayecileri olan Türkiye’ye ve Erdoğan’a doğru iteceği açıktır (3)

Türkiye’de ilk etkili şiddet olayları 7 Haziran seçimleri öncesinde, yani İran-ABD antlaşmasını izleyen günlerde görüldü. Bu antlaşma ABD meclisinde onaylanana ve sonrasında Rusya’nın müdahalesi başlayıncaya kadar artarak devam etti. Türkiye’deki seçimlere AKP hükümetinin atfettiği özel önemi de biliyoruz.

Gelgelelim, artık bu rejimi AKP ve Tayyip yönetiminde sürdürmek mümkün görünmemektedir. AKP 400 vekili de alsa bu gerçek değişmeyecektir. Bunu görebilmek için gerekli bir ön koşul, TC devletini AKP ve Tayyip’e eşitlememektir.  Şimdi emperyalist patronlar ve onların sınıf işbirlikçileri nazarında sorun,  AKP’nin ve Tayyip’in bu hali kabullenmek istememesi, hissettiği korkunun da baskısıyla  kontrolsüz davranma eğiliminde olmasıdır (4)

Suriye’de dört yıldır süren bir savaş var.  Türkiye bu savaşa doğrudan müdahil olmuş. Hava Kuvvetleri komutanının beyanatını okuduk. TSK doğrudan bir savaşın içindedir. Bu savaşın kazanılamayacağı anlaşılmıştır.  Kuraldır, yenilenler bedel öderler. Dört yıl kirli bir savaşın sevk ve idaresine aktif olarak katılmışsınız, sonuçlarına katlanmamak olur mu? Rüzgar eken fırtına biçer.

Hiç kuşkusuz TC devletinin bu siyasal çapsızlığına, Kürt siyaseti ve onun yörüngesindeki sol siyasetlerin çapsızlığının katkısı olmuştur. Bu yanlışın bedeli bir kez daha solcu, devrimci kanı olmuştur.

Bir de tabii her zamanki gibi  darbe çağrısı yapan utanmaz, ahlaksız  “orducu sosyalistler”, TSK’nın “vatan savaşı” vermekte olduğunu ilan eden alçaklar var. Aslında bu figürler dün yaptıklarını bugün de yapmaya devam ediyorlar. Onların işleri bu. Utanmazlıkta, alçaklıkta sınır tanımazlar. TSK, şu an dahi Suriye coğrafyasında işgal edilmiş alanlarda emperyalizm adına Suriye halklarının anti-emperyalist direnişini bastırmakla meşgul. TSK darbe yaparsa, AKP rejimini kurtarmak ve sürdürmek için yapacaktır. TSK bölgemizdeki bütün mazlum, ilerici halkların düşmanıdır (5). Olası darbesini emekçi, ilerici halk sınıflarını bastırmak için yapacaktır. Yok efendim, “ordunun alt kademeleri…” falan. Geçiniz! Ne alt kademesi, üst kademesi, bu dün olduğu gibi bugün de düzenin ordusu, NATO’nun ordusu. Kaldı ki, o ordunun da Tayyipçiler ve Fethullahçılar arasında aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya bölünmüş olduğunu emekli subaylar sık sık ifade ediyorlar.

Dün Ankara’da yaşanan ve bundan sonra da benzerlerinin devam edeceği anlaşılan katliamı yukarıda sözünü ettiğim, esasen çoğumuzun malumu olan gerçekler etrafında düşünmek gerekir. Türkiye gibi bir ülkenin solunu, yani tek gelecek umudunu, “solun kitleselleşmesi” gerekçesiyle (oportünistlerin sık sık bu gerekçe arkasında saklandıkları malumdur)  etnik bir grubun özel gündemine tabi kılmaktan kurtarmazsak perişan olacağız.

Bunun için devrimci sosyalistlerin “ulusal sorun” u yok sayması değil, ona proletarya siyaseti çerçevesinde, proletaryanın çıkarları adına sahip çıkması gerekir. Kürt siyaseti, “demokratik emperyalizm” in ihsanlarıyla  bir şey elde edemeyeceğini bugüne kadar, şu kadar deneyimden sonra dahi anlayamadı. Doğrusu, anlamak da istemiyor.

“Ulusal sorun” un liberal bir siyasal bağlama ya da başka bir ifadeyle “demokratik modernite” çerçevesine oturtulması kaçınılmaz olarak onu bir “kimlik” siyaseti formuna sokar. “Ulusal sorun”  “etnik sorun” içeriğine indirgenmiş olur.

Dün barış istedikleri için toplu halde katledilen arkadaşların hemen hepsinin kafasında şu da bu ölçüde sol, sosyalist bir program vardı. Gelgelelim, Kürt siyasetinin sol, sosyalist bir programı, derdi olduğu söylenemez.

Kürt siyasetinin “etnik gündemi” yle, AKP siyasetinin “islamcı gündemi” arasında şekil bakımından siyaseten bir fark göremiyorum. Esasen ikisi arasındaki yakınlaşmayı bu “özel gündem” lerinden hareketle de  izah etmek mümkündür. Unutmayalım, her şeye rağmen içinde yer aldıkları uluslararası bağlam bakımından ikisi halen müttefiktir. Reel durum budur. Öngörüyü, vizyonu, tek kelimeyle, politikayı buna göre yapmak gerekir (5)

Yeni bir konjonktürdeyiz. Eskisini geri getirmek mümkün olmayacaktır.

NOTLAR:

1) Tabii rekabet sadece adı geçen ülkelerle emperyalist ülkeler arasında değildir. Emperyalist ülkelerin kendi içlerinde, kendi aralarında da çekişmeler, gerilimler var. Örnekse, özellikle Almanya, Ukrayna sorunu ve Suriye, Irak, Afganistan gibi ülkelerden son zamanlarda AB ülkelerine doğru yoğunlaşan göçler dolayısıyla zarara uğrayacağını gördü. Almanya sermayesinin önemli temsilcileri Rusya’ya şu aşamada ihtiyaç olduğunu Merkel yönetimine hatırlattılar. ABD’nin İran’la antlaşmasını, Rusya’nın Suriye’ye müdahalesini Batı’da en olumlu karşılayan ve bunu en üst düzeyde açıkça ifade eden ilk ülke Almanya oldu. Elbette Almanya ve ABD ve diğer emperyalistler arasında karmaşık çıkar çatışmaları, çatışma konuları ve alanları var. Ancak Volkswagen ve Deutsche Bank olaylarının bu son Ukrayna ve Suriye gelişmeleriyle alakası olmalıdır.

2) Birçok cihatçı örgüt, mesela IŞİD de, aynı kentte kurulmuştur. Bunun en önemli nedeni Türkiye’dir. Türkiye’nin olmazsa olmaz bir öneme haiz lojistik desteğidir. Bu bakımdan bu kent büyük bir stratejik öneme sahiptir. Hem Türkiye hem de müttefiki cihatçılar için. Aynı nedenden dolayı bu kent, Rusya ve Suriye ordusunun öncelikli hedefi olacaktır. Çünkü Türkiye’den gelen çok değerli lojistik desteğin önü kesilmeksizin Suriye kontrol altına alınamaz. Bu kentin düşmesi ve kalıcı şekilde Suriye yönetiminin elinde kalması, cihatçılar ve hamisi Türk devleti için sonun başlangıcıdır. Çünkü kaybeden cihatçılar için oradan ötesi Cilvegözü’dür.

Türk devletinin ve cihatçılarının kendileri için moral açıdan da önemi olan  İdlip’te büyük bir direnişinin söz konusu olacağını tahmin etmek zor değildir. Bazı medya organlarında Türkiye’nin bu kent etrafında yığınak yaptığı veya yaptırdığı iddiaları vardır. Doğru olma olasılığı yüksektir.  Ankara’nın bombalanmasının ipuçlarını da buradan hareketle okumak mümkündür. Yani mesele kimin ne amaçla bombaları patlattığından çok Türkiye’nin şu an Suriye sorunu etrafındaki konumudur. Bunun altının çizilmesi gerekir. Türkiye, gırtlağına kadar Suriye sorunun içine batmış haldedir. Bunu tespit etmek lazım. Bu tespit olmadan ülkede, bombalamalar da dahil,  yaklaşık dört yıldan beri olup biteni kavramak mümkün olmayacaktır. Mesela bu çerçevede, Ankara’nın patlatılmasının devletin bilgisi dışında gerçekleşmiş olması kabil değildir.  Teşvik mi etmiştir, yoksa  önleyememiş midir, bu saatten sonra bu tartışmanın manası yoktur. Dediğim gibi, sorun Türkiye’nin Suriye’de (en kirli biçimiyle) savaş halinde olmasıdır. Bu bakımdan sadece geçen dört yılı değil, yakın geleceğe dair olası gelişmeleri de -bu durumu tespit etmeden- öngörmek olanaklı olmayacaktır.

3) Rusya’nın askeri müdahalesinin başarısı kaçınılmaz olarak diplomatik sahada ya da uluslararası hukuk alanında bir restorasyona yol açacaktır. Rusya öteden beri, Yalta Konferansı’nda alınan ve BM tarafından onaylanan ulusal devletlerin uluslararası hukuk tarafından tescil edilmiş egemenlik haklarını başka devletlerin şu ya da bu gerekçeyle ihlal etmemesi gerektiği ilkesinin tekrar kararlılıkla uygulamaya konmasını, iç işlerine karışmama ilkesine saygı duyulmasını istiyor. Yalta’dan sonra modern dünya tarihinin en uzun sürmüş barış döneminin bu ilke sayesinde olanaklı olduğunu iddia ediyor.

Bilindiği gibi, ABD, 2.D.Savaşı sonrasında  bu ilkeyi ilk kez Eisenhower Doktrini doğrultusunda 1957-9 Suriye Krizi etrafında ihlal etmiş, SSCB’nin kararlı duruşu sonrasında geri atmak zorunda kalmıştı. Şimdi yine bir Suriye sorunu etrafında aynı ilke Rusya ve ABD arasında tartışılıyor.

4) AKP hükümeti 2013 Haziran’ından sonra siyasal bir ceset haline gelmiştir. Siyasal tarihte örnekleri çoktur. Siyaseten ceset haline gelmişlerin kaldırılıp bir yana atılması iç ve dış faktörlerin istikrarsız davranışları nedeniyle zaman alabiliyor. Bugün artık ortada bu katliamları soruşturabilecek kadar dahi bir “devlet aklı” nın bulunmadığı haklı olarak ifade ediliyor. Devlet cihatçı çetelerin, mafyaların içinde at oynattıkları bir alana dönüşmüştür. Hükümeti, ordusu, polisi, MİT’i sadece ulusal ölçekte değil, uluslararası çapta da “suç örgütleri” haline dönüşmüş bir devletten söz ediyoruz. AKP rejimi, önceki rejimin bütün zaaflarının, yozluklarının, zayıflıklarının, gericiliğinin gidebileceği son sınırlara kadar itilmesi anlamına geliyor.

5) Geçenlerde bir gazetede okudum. PKK ile girilen bir çatışmada hayatını kaybetmiş bir erin Cemevi’nde yapılan cenaze törenine TSK itibar etmemiş. Ben şahsen bunda TSK adına aykırı olan bir taraf göremiyorum. Tersine her zaman Sünni ve Türk bir nüfusun devleti olduğunu bildiğimiz TC adına tutarlı bir davranış olduğunu belirtmek lazım. TC devletinin “laik” bir maske arkasında saklanmış Türk ve Sünni suratını en temayüz etmiş haliyle TSK’nın duruşunda bulabiliriz. Zaten Suriye’deki varlığı, Sünni cihatçılarla ittifakı da “Alevi Esed”i ortadan kaldırmak adına değil mi?

6) Bugün Rusya ve İran’ın, Suriye ve Irak’taki etkinliği sadece Türkiye’yi, AKP rejimini, Tayyip’i değil, onunla aynı uluslararası bağlam veya jeo-ekonomi-politik çerçeve içinde konumlanmış bölgesel Kürt siyasetlerini de huzursuz ve rahatsız etmiştir. Bunu kavrayabilmek için yukarıda adı geçen oyuncuların tarihi jeo-politik konumlarına, veyahut süreklilik arz eden tarihsel-siyasal duruşlarına, siyasal davranış biçimlerine bakmak gerekir.

Tweetle

“İt dalaşı”

Yayın tarihi
Cevapla

Rusya’nın Suriye’ye doğrudan müdahalesi, muhtemelen Obama yönetimiyle, kapalı kapılar ardında varılmış bir antlaşmanın sonucudur. Öncelikle ABD-İran antlaşması böyle bir müdahalenin önünü açmıştır. Muhtemelen askeri müdahalenin ilerleyen evrelerinde, siyasal çözümün, belki yeni bir Cenevre sürecinin yolu açılacaktır.

ABD ve Avrupalı müttefikleri Orta Doğu’da dönüp dolaşıp kendilerini vurmuş olan bir çıkmazın içine hapsolduklarını gördüler. Giderek oradaki gelişmeleri kontrol edemediklerini anladılar. ABD’deki demokrasi güçleri ABD’nin neo-con histerinin peşinde boyutları öngörülemez bir savaşa doğru sürüklenmekte olduğunu fark ettiler. Hatta sadece demokrasi güçleri değil, şahinlerle aralarına mesafe koymak isteyen Cumhuriyetçiler de tırstılar.

ABD ve Avrupalı müttefikleri arasında Orta Doğu politikası konusunda gerilimler arttı. İran antlaşması ve Rusya müdahalesi hem Obama yönetimini hem de Avrupalı müttefiklerini belki de bir kez daha ipten almıştır.

Hiç kuşkusuz bu müdahale, emperyalist ittifak içinde aktif ya da pasif bir şekilde yer alan ülkelere mevcut konumlarını gözden geçirmeleri bakımından olanaklar sunuyor. Bu jeo-ekonomi-politik bilek güreşinin kağıtların yeniden karılması gibi bir sonucunun olması beklenmelidir. En azından, ittifaklar konusunda söz konusu ülkelerin manevra alanını, eski soğuk savaş döneminde olduğu gibi, nispeten genişletebilir.

Pekiy bu itirazlar, NATO protestoları, Türkiye’nin Rusya karşıtı çıkışları niye? Elbette Rusya’ya açıkça “çok iyi yapıyorsun, devam et” diyemezler. Ona sürekli sınırlarını hatırlatacaklardır. Bunun için her adımında onun üzerinde baskıyı arttırmak isteyeceklerdir. Bu anlaşılır bir şeydir.

Bundan başka, NATO da tek sesli, su sızdırmaz bir örgüt değildir. Farklı çıkar ve kayguların orada seslendirilmesi beklenmelidir. Kaldı ki, NATO, devasa uluslararası askeri tekellerle iç içe geçmiş olan bir kuruluştur. Esasen neo-con anlayışına sponsor olan iki temel ekonomik güçten birisi petrol tekelleriyse; diğeri,  bu askeri sanayi kompleksleri, tekelleridir. Bunların da bir çok durumda yollarının kesiştiklerini biliyoruz.

Daha önce bir çok kez ifade etmiş olduğum gibi, uluslararası finans-kapitalin oligarşik örgütleri arasında ekonomi-politik önceliklerden kaynaklanan fikir ayrılıkları, farklı politik tercihler adına baskılar emperyalist sistemin fıtratında var. Bir örnek olsun, kurucuları arasında eski Naziler’in, faşistlerin bulunduğu Bilderberg adlı emperyalist oligarşik kuruluşun, yakınlarda bir süre İsveç dış işleri bakanlığı da yapmış önde gelen bir üyesi, yakın bir zaman önce, “Avrupa için Rus Ortodoks hıristiyanlığı, İslam fundamentalizminden daha tehlikelidir” mealinde bir açıklama yapmıştı.

Göçler ve olası terör eylemleri nedeniyle kamuoylarının baskısı altındaki Avrupalı ülkeler, en azından, Rusya’nın kendilerine geçici bir süre için de olsa, nefes aldırabileceğini düşünüyorlar. Dikkat edilirse, NATO dışında, özel koşulları nedeniyle vasal TC devleti bir yana bırakılacak olursa, ne ABD’den, ne de Avrupalı müttefiklerinden Rusya’yı hedef alan sert tepkiler duyuluyor. Aksine, mesela Almanya gibi önemli bir müttefik Rusya’nın bu müdahalesine ihtiyaçları olduğunu, en üst düzeyde, açıkça ifade ediyor.

Muhtemelen bu müdahale Irak’ı da belli bir ölçüde kapsamına alacaktır. Hatta Çin’in de müdahaleye destek vermesi beklenebilir. Çin ihtiyacı olan enerjinin büyük bir kısmını İran ve S.Arabistan gibi ülkelerden temin ediyor. Geri kalanını temin ettiği ülkelerin çoğu da bu bölgeyle bağlantılı bir coğrafyada bulunuyorlar. Sadece hammade pazarları değil, Çin’in mamullerini sattığı pazarların önemli bir kısmı da buradadır. Çin, Rusya’yı izler; ona ihtiyacı olduğunu bilir. Ancak kendisi gibi Avrasya bölgesinde bulunan bu ülkenin kendi başına, amiyane tabirle, racon kesecek kadar güçlenmesini de istemez. Onun da kendisine muhtaç olmasını arzular.

Şimdi bir imha savaşına girişmiş olduğu anlaşılan Rusya’ya karşı emperyalist baskılarda Türkiye’nin öne itiliyor olması da anlaşılırdır. Türk ordusu zaten bir kaç yıldan beri cihatçılardan yana olarak bu savaşın aktif olarak içerisindedir. Türkiye emperyalist patronları gibi bir “vekalet savaşı” yürütmüyor. Aktif olarak sahadadır. Söz konusu vekalet savaşının en temel lojistik merkezidir, dayanağıdır. Türkiye olmasaydı, Esad yönetiminin işi hayli kolaylaşırdı. Son dört yıldan beri Türk hükümetinin arkasındaki  uluslararası desteğin en önemli nedeni bu Suriye Krizi’dir. Türkiye’deki hükümet son dört yıldan beri sürdürülebilirlik hesaplarını yaparken bu kartın kendisi için ifade ettiği yaşamsal anlamın farkındadır.

Bu krizin bu şekilde sona ermesi, Türkiye ve AKP hükümeti, onun başındaki figürler için telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğuracaktır. Bu yüzden hükümet direniyor. Direnirken kışkırtıyor. Kendisini gaz verilmeye açık bir halde tutuyor. Vur denildiğinde öldürme arzusu taşıdığını sorun etrafındaki davranışlarıyla gösteriyor. Bu arada, Türkiye’nin, emperyalist blok ve NATO içindeki oligarşik çıkar grupları tarafından manipüle edilmesi kolay bir devlet haline getirilmiş olduğunu söylemeye bile gerek yok.

Bugün için Suriye’de sürmekte olan “it dalaşı” nda Türkiye şahin rolündedir. Ancak Batı bloku için bu rolün sınırları olmak gerekir. “Kırmızı noktalar” belirlenmiştir. Türkiye’nin kontrolden çıkması halinde, bu hükümetin mirasçısı olmakla övündüğü geçmişteki DP hükümeti devrinde yaşanana benzer gelişmeler olabilir. Yani Türkiye’nin ipinin çekilmesi zaruretinin   hükümet katında sonuçları olabilir. Elbette fatura öncelikle Erdoğan ve Davutoğlu’na çıkar. AKP rejimine bir şey yapmazlar. Tersine, olası bir müdahaleyi o rejimin meşruiyet tazelemesi için kullanabilirler.

Bu konuda güncel bir örnek Mısır’dır. Askeri darbe sonrasında Mübarek rejimi adeta yeniden tadil edildi. Önemli ölçüde yitirmiş olduğu toplumsal meşruiyetini daha güçlü ve bu kez alternatifsiz olarak tazeleme olanağı buldu. Bizden, geçmişten bir örnek, 27 Mayıs Darbesi. Darbeden sonra askeriyenin kurdurduğu bütün hükümetler Menderes’siz, Bayar’sız, ama DP ağırlıklıdır.  Ya da bu hükümetlerde, alaşağı edilmiş, darbenin nedeni olarak sunulmuş  bir parti olarak DP’nin ağırlığı beklenenden fazladır diyelim. Böylece AP hükümetlerinin önü açılmış, DP rejimi yeni bir ad altında sürdürülmüştür. Bunu DP kadroları ve DP  karşıtı resmi muhalefetle işbirliği içinde askeri müdahale mümkün kılmıştır.

İnönü’nün kendisi için de geçerli olması gereken, artık neredeyse bir tekerleme halini almış bir sözü vardır: (Mealen) “Büyük devletlerle işbirliği yapmak fille yatağa girmeye benzer. Sağa da sola dönse altında ezilirsiniz”. Bunun açılımı şudur: Emperyalizme vasal olursanız, onun işbirlikçisi olursanız sizin için ilk dolaysız sonucu depolitizasyon olur. Sizin bütün politika yapma araçlarınızı elinizden alır. Pasifize edilirsiniz. Dahası, politik düşünme yeteneğinizi dumura uğratır. Bugün TC devletinin ve Türkiye’deki dahil bölgesel Kürt siyasetinin başına gelen budur.

Bu saatten sonra ölçeği küçültmeye kalkmak da çare olmayacaktır. Rusya, İran, Irak, Suriye, Lübnan ve Çin gibi oyuncuların sahaya hakim olmaya, en azından, ortak olmaya başladıkları şartlarda, elbette emperyalist blokun temsilcisi olduğu jeo-ekonomi-politik kaygulardan çok farklı jeo-ekonomi-politik kayguların da devrede olacağını öngörmek gerekir.

Tweetle

İtirazlar 2

Yayın tarihi
Cevapla

Vaktiyle, şimdi adı aklıma gelmeyen bir marksist düşünür, siyasetin nesnesinin konjonktür olduğunu söylemişti. Veya  o anlama gelebilecek  bir şey demişti. Doğrudur. Dinamik, pratik bir sorun olarak siyasetin nesnesi konjonktürdür. Konjonktür toplumsal-sınıfsal ilişkileri, bu ilişkilerin sadece geçiciliği anlamında güncel görünümlerini değil, zaman içinde kararlılık gösteren, yapısallaşmış, kurumsallaşmış görünümlerini, karşılıklı etkileşimleriyle her ikisini birlikte içerir.

Konjonktür kopuşları gözardı etmeyen sürekliliğe referans verir.  Özcesi, bu kesintileri gözardı etmeyen sürekliliğin kat ettiği olayların, olguların belli bir uğrakta belli bir dinamik kümelenişi olarak görülebilir. Konjonktür yapılara referans verir. Ancak yapılara indirgenemez. Bir yapı değildir. Olguların, olayların belli bir uğraktaki henüz yapılaşmamış kümelenişidir. Süreçlere referans verir. Yeni süreçleri tetikleyebilir ancak bizatihi belli veya doğrusal bir süreç değildir. Her zaman belli bir  “uğrak” bağlamında anlam kazanır. Bu anlamıyla geçmişi de günceli de kat eder.

Bugün bölgemizde ortaya çıkmış olan bu konjonktür elbette günümüz dünya konjonktürünün bir bileşenidir. Onu gözardı ederek analiz edilmesi kabil değildir. Bugün dünyaya baktığımız vakit,  tarihsel olarak düşüş eğilimi içinde olan geleneksel emperyalist hegemonik güçlerle, emperyal güçler olarak yükselmek isteyen ülkeler arasında bir mücadelenin öne çıktığını tespit edebiliyoruz. Bu ikinciler uluslararası platformlarda, en üst düzeyde, bu taleplerini çok kutuplu bir dünyanın meşruiyetini savunarak dile getiriyorlar. Elbette bu çatışan baş oyuncuların etrafında, şu ya da taraf yanında yer alan ama bu konumlanışlarının istikrarlı olamayacağını, olayların, gelişmelerin seyrine göre kaymalar gösterebileceğini de hesaba katmamız gereken ülkeler var. İsterseniz bunlara vasal ülkeler de diyebiliriz.

Emperyalist sistem kaçınılmaz olarak her düzeyde, bu arada sistem içi ülkeler arasında da hiyerarşiler yaratır. Vasallar, vasallıklar oluşturur. Bu vasalların öz egemenlikleri sistemin konsolidasyon düzeyine göre,  veya isterseniz,  konjonktüre göre görece gevşer veya görece sıkılaşabilir. Mesela eski soğuk savaş devrinde, çatışan temel güçleri emperyalist ve sosyalist dünya sistemleri olarak tanımladığımız şartlarda, sanılanın aksine, ulusal egemen yapılar, vasal da olsalar, görece daha geniş bir manevra alanına sahiptiler.

Mesela, bizim cumhuriyet tarihimizin aşağı yukarı ilk altmış yılı için genel olarak ve nispeten daha sıkı bir egemenlik halinden söz edebiliriz. 1929 krizinin patlak verdiği, içeride muhalefetin sesini yükselttiği şartlarda, emperyalist blokla bütünleşmeyi daha uygun bir konjonktür ortaya çıkıncaya kadar ertelemek zorunda kalmış burjuva kemalist rejimin nasıl SSCB’ye dayanma ihtiyacı duyduğunu biliyoruz. Kemalist rejimin kapitalist Batı’ya sadakatinden kuşkuları kalmamış emperyalistlerin o koşullarda bu zorunlu tercihi anlayışla karşılamış olduklarını biliyoruz. Sonraki  Menderes ve Demirel (her iki deneyimin de CHP’nin iktidarda bulunmadığı konjonktürlerde görüldüğüne dikkat edilsin) kaçamaklarına aynı anlayışla yaklaşmamışlardı(1)

Devrimci solcular olarak sık yaptığımız bir yanlış, kapitalizm-emperyalizm tarihine bütünsel olarak bakamamaktır. Olguları ve olayları tarihsel boyutlarından, bağlamlarından, soyutlayarak ve tarihsel yönelimlerini ihmal ederek ele alabiliyoruz. Böyle olunca onlar arasındaki süreklilikleri, bağlantıları, ilişkileri, referansları da atlıyoruz. Doğru olmuyor tabii. Bu anlayışla, mesela, sıkça birbirlerinden kopuk yeni devirler, periyotlar ilan ediyoruz. Yeninin, aslında ne kadar “yeni” olduğunu sorgulamıyoruz. Mesela, son on beş yılda yaşadıklarımızı Cumhuriyeti sayaca bağlayarak numaralandırıyoruz. Farklılıkların altını çizmek bakımından kullanışlı olabileceği düşünülen bir ifade, giderek tarihsel bağlamından kopartılmış, “yeni” bir olgunun kavramsallaştırılmasına  tekabül eder şekilde kullanılmaya başlıyor.

Bizim cumhuriyet emperyalist sisteme eklemlendikten sonra konjonktürler içinde şu ya da bu ölçüde ve derecede  vasallık rolünü yerine getirdi. Vasallık bir emir-komuta zinciri olarak görülmemelidir. Emperyalist merkezle ve ya merkezlerle gerilimli ilişkilere referans verir. Ancak vasal devletin sürdürebilirliği sistem içinde mümkündür. Eski soğuk savaş sırasında, Türkiye’nin burjuva cumhuriyeti ve burjuva devleti emperyalist sisteme entegre olmadan söz konusu sınıfsal içeriğiyle varlığını ve hatta yurtsal bütünlüğünü sürdüremezdi.

Şimdi bazı yazarlar, “tek parti devri” ni ve -önceki kadar olmasa da- sonrasını da, uluslararası bağlamından kopartarak, laik, ilerici, kamusalcı bir devir olarak sunuyorlar. Bu tespitte eksik olan, o zaman genel olarak kapitalist dünyanın aşağı yukarı aynı politikaları ve rejim ilkelerini benimsemiş olduğunun görülmemesidir. Mesela, söz konusu olan planlı ekonomiyse, bu Japonya’da da, ABD’de, Fransa’da da vardı. Aynı şeyi, laiklik, devletçilik, tarımın sübvansiyonu, kamusalcılık için de söylememiz mümkündür. Türkiye bu bakımdan dışındaki kapitalist dünyayla aynı hizaydı. Onların yaptıklarından pek farklı bir şey yapmıyordu. Yöntem, biçim ve  tempo farklılıklarına takılmayalım.

Buna rağmen onlardan eksiği, özellikle de 2.D.Savaşı sonrası dönemde,  siyasal demokrasisinin sınırlarının darlığıydı. 30’lı yıllarda Batı’da da “demokrasi” sorunu vardı. Bu söz konusu darlık basitçe soğuk savaşın ürünü değildir. Salt onunla izah edilemez. Türkiye Cumhuriyeti daha kurtuluş savaşının örgütlendiği  yıllardan itibaren kendisini, komünizm tehdidi altında görür. Yani komünizm paranoyasıyla doğar. Anti-komünist histerinin neden olduğu siyasal davranış bozuklukları ta başından oradadır. Bu histeri olsa olsa soğuk savaş şartlarında kendisini daha serbestçe ve o ölçüde “meşru” şekilde ifade edebileceği olanaklara kavuşmuştur.

Kemalistler daha 1922’de askeri, diplomatik, ekonomik Sovyet desteğini arkalarına almış oldukları şartlarda dahi Londra’da “Batı dünyası” nın parçası olduklarını, olacaklarını duyuran “gayri resmi” temaslar (Fethi Okyar’ın gayri resmi bir sıfatla Londra’ya gönderilmesi)  yapıyorlardı. 1926’da, İzmir Suikastı davası sırasında kendisini siyasal olarak konsolide eden burjuva Cumhuriyet rejimi, “uluslararası meşruiyet” ya da emperyalist batı dünyasına giriş bileti almak adına Britanya ile anlaşmış (Ankara Antlaşması), fakat patlayan Büyük Bunalım bu antlaşmayla elde edilmesi  beklenen ekonomik kazanımların elde edilemeyeceğini göstermiş olduğu için eklemlenme zorunlu olarak ertelenmişti.

Ancak Cumhuriyet hiç bir zaman bu entegrasyon davasından vazgeçmemiştir (Bu konuyla ilgili olarak mesela İnönü’nün 1964’te Yön Dergisi’nde  Doğan Avcıoğlu’na; 70’lerin hemen başında Milliyet’ten Abdi İpekçi’ye verdiği mülakatlara, Hatıraları’na müracaat edilebilir) . Her zaman “Batı medeniyeti” camiasıyla birlikte saf tutma kaygusu gütmüştür.

Sonra Türkiye’de solcu avı, öyle kimilerinin iddia ettiği gibi, eski soğuk savaş yıllarında falan başlamamıştır. Kurtuluş Savaşı’nın organizasyonunun başladığı yıllarla hemen hemen eşzamanlı olarak başlar. Bir kere Suphi’lerin planlı olarak katli var.  Rejimin içinden geçtiği her kritik evrede sola saldırı da şiddetlenir. 1924’te, 1925’te, İzmir Suikasti davası esnasında ve sonrasında; rejimin ekonomik olarak ayakta duramayacağının en önemli işareti olan Serbest Fırka olayının hemen öncesinde, esnasında ve sonrasında, SSCB’yi hedeflemesinin kaçınılmaz olduğu görülen 2.D.Savaşı’nın ayak seslerinin iyice hissedildiği 1938’de(2). Harp Okulu Davası’nı TC’nin erken bir soğuk savaşı başlatarak “Batı dünyası” na dahil olmak adına başvurmuş olduğu bir tür Reichtag Yangını olarak görmek mümkündür.

Bu “batıcı politika”  bugüne kadar sadakatle sürdürülmüştür. Bu bakımdan Cumhuriyet’in, emperyalizme göre konumu itibarıyla, bir değişime uğradığını söylemek mümkün değildir. Bugün emperyalist merkez ülkeleri de dahil Batılı ülkelere baktığımız zaman ülkemizdekine benzer hatta paralel gelişmelerin oralarda da şu ya da bu ölçüde ve derecede gerçekleşmiş olduğunu görüyoruz. Oralarda da, plancılık, kamuculuk, laiklik( tek kelimeyle, hepsini tanımsal olarak ihtiva etmesi gerektiği ölçüde cumhuriyetçiliğin) erozyona uğramış olduğunu tespit ediyoruz. Oralarda da yürütme güçlendirilmiş, polisiye önlemler arttırılmıştır.

Bizde de McCarthycilik hep var olagelmiştir, onlarda da. Komünistlerin, solcu veya “terörist” olması muhtemel insanların sadece bizde değil, Batı’da, daha ince şekillerde, fişlenmiş olduklarını, izlenmiş olduklarını, hatta nasıl katlediklerini biliyoruz.Yani kapitalizm eşittir “liberal demokrasi” demek gelişmiş kapitalist ülkeler için dahi olanaklı değildir. Kapitalizm bakımından demokrasi bir “değer” değil, bir enstrumandır. Veyahut inmesi gerektiğini düşündüğü yerlerde  durduracağı bir tramvaydır. Konjonkürler içinde siyasal demokrasinin içeriği, alanı daralabiliyor. Tamamen ortadan kalkabiliyor.

Batı’da burjuva demokratik devletin zaman içinde en uzun sürmüş olduğu dönem paradoksal olarak 2.D.Savaşı sonrasında başlayan soğuk savaş dönemidir. Bu dönem aynı zamanda barışın da Batı dünyasında en uzun sürmüş olduğu dönemdir. Demek ki ikisi arasında bir korrelasyon vardır. Bu korrelasyonu olanaklı kılansa, sosyalist dünya sisteminin mevcudiyetidir. Bugünden oraya doğru bakınca bunu net olarak tespit ediyoruz.

Şimdi denilebilir ki, o zaman kapitalizmin yüksek bir talep düzeyine, dolayısıyla tam istihdama, yüksek ücretlere ihtiyacı vardı. Doğru fakat sosyalist dünyanın varlığı söz konusu  olmasaydı, bu ihtiyaç duyulmayabilirdi, veyahut söz konusu refahçı politikaların realize edilebileceği uygun koşullar bulunamazdı.

Son yazılarımdan bir kaçında değinmiştim, ABD’de bir çok demokratik çevrede, son zamanlarda,  oğul Bush döneminden itibaren ülkede adım adım  “askeri bir diktatörlük” rejimi kurulmakta olduğu iddia ediliyor. Son olarak halen ABD yönetimi tarafından bazı dış siyasal temaslarda aktif olarak  kullanılan eski başkan Carter’ın bu yöndeki itiraflarını medyada okuduk. Yine mesela ABD’de bugün, 15 yıl öncesine göre, rejiminin seküler özellikleri erozyona uğramıştır. Bununla ilgili olarak da amerikan liberal yazınında hemen her gün bir yazı çıkıyor.

Yani nasıl Türkiye eski soğuk savaş yıllarındaki laikliğini Batılı dostlarına rağmen uygulayamaz idiyse (Zaten  öncelikle bir Batı talebi olan “çok partili” hayata geçildikten sonra  erken devirdeki laiklik anlayışı kaçınılmaz olarak gevşeyecekti), bugün de laikliğinin erozyonunu onlara rağmen başaramazdı.

Bundan 15 yıl önce, şu son söylediklerim de dahil, şimdi yazdıklarımın bir çoğunu herhalde  iddia edemezdim. Bugünden geriye bakarak söyleyebilme hakkına sahip olduğumu düşünüyorum. Tarihsel olayları, olguları sadece geçmişten bu tarafa bakarak değil, bu taraftan da geçmişe bakarak analiz etmek lazım. İkisi arasında eleştirel bir diyalog kurmak lazım.

Öte yandan, belli bir konjonktür, hatta belli bir olay bazen bütün bir tarihsel dönemi kavramanın anahtarını sunabiliyor. Başlı başına bir dönemselleştirme aracı veya nedeni olabiliyor.

 NOTLAR:

1) Şunu tespit edelim:  Osmanlı modernleşmesinin başlamasında 1.Petro Rusya’sının modernleşme hamlesi, ya da Rusya’yla rekabet itki teşkil etmiştir. Bilindiği gibi, sonrasında özellikle Balkan ve Kafkas coğrafyalarının kontrolü adına Osmanlı ve Rus devletleri arasında süreğen savaşlara yol açan gelişmeler olmuştur. Britanya devletinin kapitalist hegemonik güç haline gelmesiyle birlikte Osmanlı devleti “Rusya tehdidi” karşısında Britanya’nın himayesine girmiştir. Osmanlı devletinin 19 yy’ın ikinci bölümünden itibaren ömrünün uzamış olması bu himaye olmadan anlaşılamaz. Osmanlı devleti de, onun bir çok bakımdan devamı olan Cumhuriyet Türkiye’si gibi, “Rus kartı” nı kullanma ihtiyacı duymuştur. Rus düşmanlığı içeride milliyetçi, dinci ideolojileri diri tutması sayesinde, dışarıda önce “Rus tehdidi” sonra “komünizm tehdidi” söylemi etrafında her iki ( Osmanlı ve TC) devletin de konumlarını konsolide etmelerinde önemli bir rol oynamıştır. Yani anti-Rus kampanya hem içte hem de dışta dayanaklar yaratmak bakımından işlevsel olmuştur. Bu İngiliz himayesinde anti-Rus siyaset, Cumhuriyet’te de bu kez Anglo-Amerikan şemsiye altında sürdürülmüştür. Kemalistleri İttihatçılardan ayıran önemli bir fark, birincilerin dış siyasetlerinde 2.Hamit devrine dönüş yapmış olmalarıdır.

Dikkat edilirse, bugünlerde de , yine Suriye meselesi etrafında anti-Rus bir kampanya başlatılmıştır (Şu sıralarda oportünist propaganda platformu haline gelmiş “sol” sitelerde anti-Stalin yaygaranın,  “Stalin Türkiye’den toprak istemişti” muhabbetinin yeniden ısıtılıp sofraya sunulması tesadüf olmasa gerektir) Suriye sınırında Türk hükümetinin, onun TSK’sının Menderes devrindekine benzer provokasyonlar yapmakta olduğunu okuyoruz. Bunlar devam ederse, Türkiye ve Rusya karşı karşıya gelebilir. NATO’nun bir kez daha Türkiye’nin ipini çekmesi beklenmelidir. Faturası da Tayyip ve Davutoğlu’na çıkartılır. AKP rejimine değil. Bundan emin olabiliriz.

27 Mayıs sonrasında askeriye tarafından kurdurulan bütün hükümetler adeta Menderes ve Bayar’sız DP hükümetleri idi. O hükümetlerde bariz bir DP ağırlığı vardı. Bu sayede DP’nin devamı gibi görülebilecek AP’nin önü açılmış oldu. Bunu  hatırlatmak isterim.

2) 1938’de sadece Nazım Hikmet’e karşı bir saldırı söz konusu değil. Genel olarak, rejim tarafından atfedilen emareleriyle dahi sol hedeflenmiştir. Kitabı “adli bir suç delili” haline getirme, kitap toplatma, yakma önlemleri daha erken bir zamanda başlar. Sansür bütün şiddetiyle devrededir.

Mesela, devrimci solumuzun “Yalçın hoca sendromu” nun da katkısıyla olsa gerek ihmal ettiği değerli yazarımız Sait Faik’in ilk ve tek romanı olan Medarı Maişet Motoru (sonradan “Birtakım İnsanlar” başlığıyla da yayınlanmıştır) sansüre tabi tutulmuş, özgün haliyle yayınlanmasına izin verilmemiştir. Özgün haliyle ancak bu yakınlarda yayınlanmıştır. S.Faik bu kitabını 1938’de yazmıştır. Adeta kelime kelime sansüre uğramıştır. Örnekse, bir yerde “Kilise avlusunda rustik bir koltuk vardı” cümlesindeki “rustik” kelimesi sansür nedeni olmuştur.

Düşününüz ki,  o sıralarda TC ile SSCB arasında görünürde “yakın ilişkiler” var. Daha 1937’de Atatürk,(azledilmiş) İnönü ve Celal Bayar’ın katılımıyla Sovyetler’in girişim ve katkısıyla yapılmış bir  sanayi tesisi olan Nazilli Sümerbank’ın açılışı yapılmış.

Sait Faik’le ilgili olarak, yeri gelmişken,  bir kaç şey daha söylemek isterim. Bir kere Sait Faik’e kadar  modern tipler, yani burjuva toplumunun belli başlı kentli sosyal tipleri edebiyatımızda “edebi karakterler” olarak hemen hemen görülmezler. Bu bakımdan, modern edebiyatımızın S.Faik’le başladığını söyleyebiliriz. Onun karakterleri, hamal, hizmetçi, zangoç, işçi, özellikle işçi çocuklar, gündelikçi, işçi kadınlar,balıkçılar, “kötü yol” a düşmüş kızlar, fahişeler vb’dir. Yine bu bakımdan bir çok kez en beğendiği yazar olduğunu söylediği Orhan Kemal’in habercisidir.

Bir burjuva ailesinin çocuğu olan Sait Faik’in, sürekli olarak içinden çıktığı sınıfla, sosyalist siyasal bir duruşa referans vermese de, mücadele içinde olduğunu eserlerinden anlayabiliyoruz. Burjuva toplumunu doğrudan siyasal eleştiri anlamına gelecek bir estetik anlayışla eleştirmez. Ona ayna tutarak, onun acımasızlığını, istismarcılığını sergiler. Örtük ama şiddetli bir eleştiri vardır.  Bunu yaparken farkında olmadan sosyalist hümanizmayı yükseltir. İnsanlar arasındaki eşitsizlikleri eleştirir. Toplumsal olarak kurulmuş olduklarını öngörür.  İnsanı, etrafındaki tabiatı, mesela hayvanları, o insanlardan, onların hayatından kopartmadan ele alır. Jack London’ın yapmış olduğu gibi.

Gayri müslim azınlıklara karşı takınılan resmi dışlayıcı, baskıcı tavra inat, onları insan olarak bütün insanlarla eşit gördüğünü vurgular. Onları balıkçı, fahişe, işçi, esnaf, hizmetçi vs toplumsal kimlikleriyle sunar. Bu tavrın o zaman edebiyatımızda başka bir örneği yoktur. Irk ayrımcılığının yoğunlaştığı dünya şartlarında, 1938’te yazmış olduğu “Kriz” hikayesinde, “Afrikalı fakir bir zenci çocuğun hayatının Süleymaniye Camisi’nden daha değerli olduğunu”  idealize ettiği sol eğilimli bir genç öğrencinin ağzından haykırır.

“Çocuk işçi”, “işçi kadınlar”  olgusunu, onların sömürülmesini edebiyatımıza ilk olarak taşıyan da, bildiğim kadarıyla, S.Faik’tir. Bu bakımdan da Orhan Kemal’in önünü açmış olduğu söylenebilir. Orhan Kemal’i ele alan incelemeler onun üzerinde Nazım’ın etkisini haklı olarak dile getirirler. Bu sayede bir yazar olarak onun prestijini de arttırmak isterler. Ancak Sait Faik’in onun yazarlığı üzerindeki etkilerine değinilmez.

Sait Faik, bir keresinde, Orhan Kemal’e köyü bilmediği için onu eserlerinde işleyemediğini söyler. Evet, o bir İstanbul yazarıdır (Tipik bir  “Tanzimat modeli” aydın olan Y.Küçük İstanbullu olan her şeye düşmandır. Tanzimat aydının ayırıcı özelliği, toplumsal inisiyatifi hor görmesi, değişimin ancak bürokrasiden geleceğine inanmasıdır. Bu bakımdan, 19 yy tanzimatçı aydını için İstanbul neyi ifade ediyorsa, Cumhuriyet’in tanzimatçı aydını olan Y.Küçük için de Ankara onu ifade ediyor. İstanbul toplumsal-sınıfsal mücadelelerin cereyan ettiği en geniş sahnedir. Bu Y.Küçük’ü ilgilendirmez. Mesela, 2013 Haziran’ının en sıcak günlerinde verdiği ilk tepki, “Tayyip bey benden kopya çekiyor, benim dediklerimi yapmak istiyor. O Taksim projesi bana ait” demiş olmasını hatırlayalım. Burada sorun sadece onun egosu değildir. Kaldı ki bu egonun da, Tanzimatçı aydın tipinin hem 19 yy’da hem 20 yy’daki örneklerinde tespit edilebildiğini not etmek isterim.)

Sait Faik, İstanbul’u anlatarak farkında olmadan çok önemli bir iş yapmış, edebiyatımızda modern kentli karakterleri (bunların arasında kente çalışmak umuduyla gelmiş köylüler de var) ilk kez işlemiştir. Hem kendisinden önceki Tanzimatçı ve muhafazakar görünümleriyle, kendi zamanından kaçıp, geçmiş zamanın peşinde hazlar arayan “saraylı” edebiyatına sırtını dönmüş, hem de kentlere köylü göçünün yoğunlaştığı 60’larda ortaya çıkacak, köylüyü idealize eden “narodnik edebiyat” a  ta o zamandan tavır almıştır. S.Faik’de bu anlayışın kentli versiyonu olarak da görülebilecek, içinde küçük burjuva bireyin “yabancılaşması”nı, bunalmasını  sahte bir “sol” belagat içinde işleyen edebiyatın en ufak bir işaretini dahi bulmak mümkün değildir. Onun eserlerinde her zaman basit, sıradan yoksul insanların sadece acıları değil, umutları, sevgileri, özlemleri vardır. Kesinlikle karamsarlık yoktur.

Bu arada, Yakup Kadri, Reşat Nuri vs, rejimden nemalanan yazarlar gibi, Cumhuriyet’in resmi ideolojisinin isterleri doğrultusunda adeta ısmarlama ve yine bir çoğu adeta Fransız romanlarından kopya edilmiş “elit” bir edebiyata da prim vermemiştir. Rejim karşısında, onu doğrudan karşısına almamakla birlikte,  her zaman bağımsızlığını korumuştur. Doğrusu, devrimci yazınımızın Sait Faik’i atlamış olmasını anlayamıyorum.

Sonra Sait Faik, gayet kanlı, canlı bir yazardır. Hikayeleri adeta soluk alıp verir (Buna karşın, yazarın en erken ve en kötü hikayelerinden biri olan Semaver en yaygın olarak bilinen, popüler eseri olmuştur. Ders kitaplarında, seçkilerde en çok yer verilen bu hikaye muhtemelen bir uyarlamadır. Hem de kötü bir uyarlama. O devirde yabancı dil bilen bir çok Türk yazarı ve şairi arasında uyarlamalar yapma, taklit etme eğilimi olduğu bilinir. Sait Faik gibi, Fransa’daki tahsilinden yeni dönmüş, yeni başlayan bir yazarın bu söz konusu popüler öyküsünün de uyarlama olabileceği izlenimi ediniliyor. Yazarın hiç sahici olmayan öyküsüdür). ‘Hiç bir sahtelik, kurgusal  dekor yoktur. Sokak adlarına varıncaya kadar gerçek bir İstanbul tablosunu işler. Adeta onun kahramanlarıyla birlikte o sokaklarda yaşar, o sokaklarda, mekanlarda nefes alıp verirsiniz. Biraz sonra bunu Orhan Kemal’de de görürüz.

Elbette, Sait Faik’ de,  büyük hikayecimiz Sabahattin Ali’deki hikaye kurgusu kalitesini, hikaye tekniği alanındaki yetkinliği bulamayız. Ancak bu kusur, sık ve çok yazan, tabir uygunsa, edebiyatın geniş kitlelere -ama soysuzlaşmadan- ulaşması anlamında, işportacı yazar portresi çizen Sait Faik’i değersizleştirmez. Söz konusu olan Sabahattin Ali’nin gelişmiş hikaye tekniği, genel olarak Orhan Kemal’in hikayelerinde, Aziz Nesin’de de bulunmaz.

Şimdi “Yalçın Küçük ekolüne” bağlı olduğunu söyleyen ve öfkesini aklıyla kontrol edemediği anlaşılan bir solcu arkadaşımız çıkıp, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Nazım gibi bir solcu olduğunu yazıyor. Ya da o mealde konuşuyor. Ancak neden bu tespiti yapmış olduğu pek anlaşılamıyor. Edebiyatçıyı eserleriyle değerlendirmek gerekir. Yazarın, şairin siyasal konumu eserinde ortaya çıkar. Yazarın fikri duruşuyla eserini birbirinden ayırmak kabil değildir zaten. Tanpınar yazdıkları itibarıyla muhafazakar bir yazar. Tıpkı model aldığı şair hocası Yahya Kemal gibi. Proust’tan, Valery’den, Sembolistler, Parnasyenler gibi şiir akımlarından çok etkilenmiş olduklarını zaten kendileri beyan etmişlerdir. Kendi zamanlardan kaçıp, huzuru yitip gitmiş geçmiş bir zamanda aramayı vaz’ ederler.  “Ne zamanın içinde ne dışında”dırlar. Gerici nostaljik tavırla “bir muhafazakar estetik” anlayışın edebiyatını yaparlar. “Sol” laf salatası ve kuruntularla süslenmiş, 60 sonlarının, 70’lerin küçük-burjuva psikopatolojik bunalım edebiyatının, sonraki  muhafazakar “küfür romanları” nın kökenlerini burada aramak gerekir.

Pekiy, öyleyse  solcu arkadaşımızı Tanpınar’ı Nazım’ın solculuğuyla kıyaslamaya götüren neden(ler) nedir? Muhtemelen (görünüşte de olsa) edebiyat dışı nedenlerdir diye düşünmek meşru oluyor. Mesela, Tanpınar’ın da Yahya Kemal gibi, CHP yazar ve şairleri arasında bulunmuş olması mı? Her ikisi de milletvekilliği yaptılar, resmi görevler üstlendiler. Elçi ya da bursiyer olarak yurt dışına gönderildiler. Üstelik aynı partinin iktidarı esnasında, Nazım hapislerde çürütülürken. Sabahattin Ali, Edirne civarında bir polis karakolunda işkenceyle öldürülürken. Yani ilericiliğin ölçütü CHP yandaşı olmak  mı?

Sait Faik, her fırsatta hem CHP’li hem de DP’li iktidarlardan, siyaset erbabından uzak durmuştur. Hatta bir kaç röportajında onlardan ağzını bozarak söz eder (İlginçtir, O.Kemal de aynısını yapar). Resmi siyasete, elitlere hiç yanaşmaz. Hatta tacir olan babasının işini bile sürdürmez. Kendisini toplumsal olarak yakın bulduğu, aralarında yaşadığı kahramanlarından ayıracak ayrıcalıklardan kaçınır. Evet korkar, ama bu korku onu düzenin çirkefine teslim olmaya götürmez. Açık bir sol siyasal tavır da almaz. Ancak hiç bir zaman hikayelerini anlattığı halk kesimlerinden kopmaz, onların arasında, onlardan yana olarak yaşar. Bir çoğunu şahsen tanır. İnatla “medarı maişet motoru” nu çalıştırma derdindeki insanların mücadelelerini, direnişlerini, özlemlerini, acılarını, tutkularını işler. Jack London demiştik, o bir kez Londra’ya gidip, hikayesini yazmak için Doğu Yakası’nda gözlemlerde bulunmuştu. Gelgelelim Sait Faik, sürekli olarak, İstanbul’un büyük bir Doğu Yakası olduğunu anlatır.  Hiç oradan ayrılmaz. S.Faik hepsinden önce dürüst bir yazardır. Hümanizminden taviz vermez.

Belki solcu arkadaşımız, Tanpınar’ı 1950’deki Nazım kampanyasına imza verdiği için onunla aynı siyasal hizaya çekiyor. Oysa, Tanpınar’ın asistanı Turan Alptekin kitabında, Nazım yurt dışına çıkmak zorunda kaldığında, Tanpınar’ın söz konusu kampanyaya imza verdiği için pişman olduğunu söyler. Ben bu noktada şu soruyu sorma hakkını da kendimde buluyorum: Acaba bu kampanya CHP döneminde yapılabilseydi (yapılamazdı ya), Tanpınar yine imza verir miydi? S.Ali’nin katline neden tepki vermedi?

Tabii bir de, Tanpınar’ın Menderes karşıtlığı, 27 Mayıs’a desteği var (Bu arada hep söylüyorum, 27 Mayıs’taki demokratik kazanımlar, düzenin askeriyenin ihsanı değildir, darbe sokakların ekonomik-politik demokratik taleplerinin  önünü kesmiştir. Sokaklarda askerlerin de olması bu gerçeği değiştirmez. Yine Y.Küçük gibi Tanzimat modeli yazarların etkisinde, 27 Mayıs’a askeri bürokrasiyi ihya eder şekilde yaklaşmak da doğru değildir. Metot olarak Tanzimatçı “orducu sosyalizm” tezgahı da bu anlayıştan çıkartılıyor zaten) Ancak Tanpınar’ın bu tavrı da askeri darbeden sonra ifade edilmiştir. Yine asistanının kitabından öğreniyoruz, Menderes’e karşı üniversite hareketlerinin, bu arada, üniversite hocalarının eylemlerine de açık bir şekilde katılmamıştır. Şifahi desteği herkes verir. “Menderes, bir kere değil, beş kere asılmalıydı” demek onu solcu yapmaz (Yeri gelmişken bazı solcu arkadaşlarımızın Menderes’in asılmasına “insani nedenlerle” karşı olduklarını söylemelerini de anlayamıyorum. Daha da ileri gidip, “çağdaş olmadığı için idam cezalarına karşıyım” demek de bir devrimci tavrı değildir. Bir devrimci böyle konuşmamalı. İdam cezaları devletin ortaya çıktığı zamandan beri var. Ortadan kalkacağı zamana kadar da var olacak). Zaten ne Nazım ne de başka bir sosyalist hiç bir zaman böyle bir ifade kullanmamışlardır. Belki de Tanpınar, DP devrinde, CHP devrindeki avantajlarını kaybettiği için bu kadar haşindi.

Tanpınar, edebiyat uğraşını bir tür züppelik olarak gerçekleştirir. Benim izlenimim bu. Sahici değildir. Mesela Paris’e gider, orada bohem entelektüellerin hayatlarına imrenir. Gitmeden önce de bu imrenme, öykünme  vardır zaten. Dönüşünde onların bohemliğini taklit eder. Parizyen bir havası olan Narmanlı Han’da yaşar falan. Edebiyatı, özellikle de şiiri de taklittir. Hatta Yahya Kemal gibi o da Fransız yazar ve şairlerden temalar, imgeler, hatta dizeler aşırır.

Tanpınar’ın modernistliği de tartışılır. Örnek olsun, müzik zevki aslında Mahur Beste’leri, Dede Efendi’leri vb içerir. Ama bir şarklı kurnazlığıyla Batı görmüşlüğüne de leke sürmek istemez, hemen onların ismiyle birlikte Wagner gibi Batı klasik müziğinin zirve isimlerinden birini yerleştirir. Ancak, mesela bir Proust uyarlaması (özellikle Swan’ın Bir Aşkı’yla paralel bir okuması yapılırsa) gibi görülmesi gereken Huzur’da, gayet açık olarak onun müzik alanında da “Şark’ın kayıp dünyası” nın peşine  olduğunu saptarız. Bunu üstadı, hocası Yahya Kemal’in şiir ve yazılarında da görürüz.  Zaten akademisyen kahramanı Mümtaz bu konumu ısrarla savunur. İlle de Tanpınar’ın modernistliği vurgulanacaksa, onun konumunun reaksiyoner bir modernizme referans verdiğini belirtmek isterim. Bir adım daha ileri atarak, onun yeni Cumhuriyetin yaratmaya çalıştığı modern akılcı insan tipini değil, “eski toplum”un arkaik metafizik dünyası içine gömülmüş insan tipini olumladığnı söyleyeceğim. Tanzimat’ın yol verdiği karşılıklı olarak birbirlerini dışlayan ve birbirleriyle çatışan ikili yapıların onun bilincini kuşatmış olduğu açıktır. Bu bakımdan Tanpınar’ın edebi çizgisi itibarıyla bir Cumhuriyet aydını olduğu söylenemez.

Yalçın Küçük, Sait Faik’in (adını Yusuf Atılgan’la birlikte andığına göre) bir “aylak” olduğunu düşünüyor. Yanlış! Aylak olanlar, Yahya Kemal’ler, Tanpınar’lar, 70’lerin “sol” görünen küçük burjuva bunalım edebiyatçılarıdır. Aylak mı değil mi, esere bakacaksınız. “Adam sabahtan akşama kadar İstanbul sokaklarında dolaşıyordu”  demek bir eleştiri değil. Zaten sokakta olmayan adamdan ne devrimci, ne yazar, ne de aydın olur. Ama Yalçın Küçük olur. Nazım da, S.Ali de, Orhan Kemal de, Aziz Nesin de, Can Yücel de hep sokakta idiler. Hepsi birlikte, sosyolojik manada, bu memleketin yoğunlaşmış görünümü olan İstanbul sokaklarından hareketle “memleketimizden insan manzaraları” nı resmetme derdindeydiler.

Son bir şey daha, Tanpınar, Yahya Kemal, Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Orhan Pamuk vb’leri yetenekli yazarlar, şairler  elbette. Ancak edebiyat eleştirisi yeteneğin tartışılması değildir. Böyle bir eleştiri, yazarın dünya gerçekliğini, toplumsal gerçekliği ele alışına, sunuşuna odaklanır. Bu gerçekliği kavrayabilmek de bir siyasal duruşu öngerektirir. Sanatsal yetenek kendisini bu çerçevede gerçekleştirebildiği ölçüde yazınsal eleştirinin konusu olabilir. Yoksa, yetenek, teknik maharet, üslup ustalığı  pekala ırkçı, faşist, gerici, nihilist, “eylülist” vb yapıtlar, başyapıtlar da yaratabilir. Veyahut bir yazar çok iyi bir yazıcı, üslupçu, kurgucu olabilir, ama buna rağmen yazdıkları incir çekirdeğini doldurmayan, sıkıcı şeyler olabilir. Yani “iyi yazardır ama yazacak bir şeyi yoktur” yargısıyla mahkum olur.

“Büyük bir yazar” büyük bir aydındır aynı zamanda. Çağına, öznel siyasal tercihi ne olursa olsun, nesnel tarihsel-toplumsal gelişmenin dinamiklerini, yönünü kavrayarak gitmekte olandan değil, gelmekte olandan yana tavır alarak tanıklık eder, zamanının toplumsal vicdanı olur. Sınıf mücadelelerinin, politik sınıf bilincinin, tek kelimeyle politikanın sanat, edebiyat alanlarını kat ettiğini ihmal etmemek lazım. Edebi yazar bu gerçeği kavradığı ölçüde bir günlük gazete yazıcısı seviyesine düşmekten kurtulur.

General John Allen’ın gitmesi ne anlama geliyor?

Yayın tarihi
Cevapla

Sözde “anti IŞİD”  koalisyonun başına getirilmiş bulunan General John Allen’ın önümüzdeki Kasım ayında bu görevini bırakacağını medyadan öğrendik. Allen, emperyalist blok içindeki neo-con şahinlerin, başını (halen Senato Savunma Komisyonu Başkanı ve eski Cumhuriyetçi başkan adayı) McCain, Hilary Clinton ve emekli General Petraeus’un (1)  çektiği kliğin önde gelen bir üyesidir.

Bu gelişme sürpriz olarak görülemez. Daha önceki yazılarımda bir çok kez söz konusu koalisyonun nasıl oluşturulduğundan ve Allen’ın nasıl başına geçirildiğinden söz etmiştim. ABD ve İran arasında varılmış olan antlaşmanın onaylanmasından sonra Allen’ın bulunduğu yerde kalması olanaklı görünmüyordu. Artık “anti-IŞİD koalisyonu” nun bu haliyle bir anlamı kalmamıştı. Bizim sol camia, genellikle olduğu gibi, iç gündeme çok gömülmüş olduğu için İran-ABD antlaşmasının önemini kavrayamadı.  Bu konuda bir yazı okuduğumu hatırlamıyorum. Halbuki bu antlaşmanın sonuçları bölgemizde ve ülkemizde görülmektedir. Türkiye’nin bugün yaşadıkları ve üç beş ay sonra, yani yakın gelecekte, yaşayacakları bu antlaşmayla başlayan yeni bir sürecin etkileri olarak görülmek gerekir. Bunlar belirleyici etkilerdir.

TC devleti bir vasal devlettir. Emperyalizmin sürekli saldırı haline geçtiği bir dönemde vasal devlet, bütün ulusal egemenlik sınırlarından kurtulur, yeni koşulların gerektirdiği yeni işlevlere hazır hale gelir. Bu sistem içinde yer alan bir vasal devletin işleyişini, egemen sınıf bloğunun bu devlete göre konumunu  içinde yer alınan söz konusu sistemin dışında analiz etmek mümkün değildir. Yani bugün iç dinamikler, diyelim, İkinci Savaş sonrasındaki soğuk savaş devrinde sahip olduğu rolden farklı bir role sahiptir. Hem egemen sınıf bloğu ve hem de devleti öncekinden farklı olarak çok daha sınırlı, kısıtlı bir özerklik alanına sahiptir. Tabii bu öyle tepeden gelen bir emirle bir anda olmuyor. Öncelikle egemen kapitalist sınıf yeni birikim düzenine entegre ediliyor. Daha uluslararası ya da global bir karakter kazanıyor. Bu süreçte devlet hem bu durumu temin eden ve sürdüren bir araç hem de vasallık rolünün bihakkın yerine getirilmesi için bir amaç oluyor.

Emperyalizmin 90’lı yıllarda soğuk savaş zaferiyle birlikte başlatmış olduğu saldırı stratejisi, özellikle ya da daha net bir şekilde  Obama’nın ikinci başkanlık döneminde bir savunma stratejisi haline dönüştürüldü. Elbette bu bir anda, kolay bir şekilde gerçekleşmiyor. Emperyalist sistemin hegemonik güçlerinin her birisinin kendi içinde ve tabii kendi aralarında, bu arada bunlarla vasalları arasında, emperyal güçler haline gelmek isteyen rakip güç merkezleriyle  farklı çıkarlara, önceliklere, kaygulara  tekabül eden gerilimler, çatışmalar yaşanıyor. Bir ileri iki geri ya da tersi bir görüntüye sahip adımlar atıldığını görüyoruz. “Vekalet savaşı”, kontrollü kaos” düşüşte oldukları için savunma stratejisine dönen tarihsel emperyal güçlerin pratiklerinde görülebiliyor.  Bunlara daha önce değinmiş olduğum için geçiyorum. Yalnız geçerken, İran-ABD antlaşması sırasında ve sonrasında yaşananların bu yukarıda değindiğim hali tespit etmek bakımından önemine dikkat çekmek isterim. Adeta bir gösterge işlevi görüyor.

Emperyalist blok içindeki neo-con kanat İran antlaşmasını engellemek adına büyük bir çaba sarf etti. Mesela bu çerçevede bölgede ve ülkemizde  terörün ivme kazanması, göç hareketlerinin kontrolden çıkması adına gayret gösterdi. Büyük bir medya kampanyası yürüttü. Ancak bu çabaları döndü dolaştı kendisini vurdu. Meşruiyet erozyonuna uğradı. Söz konusu antlaşmanın onaylanmasıyla Allen’ın artık bulunduğu yerde kalmasının bir anlamı kalmamıştı.

ABD’nin Ukrayna hamlesiyle bir taşla iki kuş vurma senaryosu da sahada yürümedi. İflas etti. Artık Obama yönetimi ve arkasındaki güçler için neo-con’ larla uzlaşma halinin sürdürülmesinin mümkün olmadığı görüldü. Hesap şuydu : S.Arabistan ham petrol fiyatlarını dramatik olarak aşağı çekecek,  Rusya ve İran ekonomileri ağır bir darbe alacak, Suriye ve Irak sorununa müdahil olmalarının önüne geçilecekti.  Aslında Kırım’ın Rusya’ya geri dönmesiyle bunun olamayacağının ilk ve en önemli işareti gelmişti. Ancak emperyalistler “kör kör gözüm parmağına” anlayışında ısrar ettiler. Rakiplerini hafife aldılar.

Emperyalistlerin ham petrol fiyatları üzerinden ayar verme girişimleri Rusya’dan çok, zaten bir de ambargo sorunu yaşayan İran’ı etkiledi. Böylece İran, Irak ve Suriye’deki etkisini, müdahalesini arttırma kararı aldı. Kaynayan kazan Yemen’i ateşledi. Suriye direnişi güçlendi. Cihatçılar geriletildi. İran, bir savaşı göze almak pahasına, nükleer çalışmalarını sürdüreceğini gösterdi. Yani vuruşmadan sahadan çekilmeyeceğini ilan etti.

Uluslararası finans-kapital ağlarına henüz entegre edilememiş Suriye burjuvazinin bürokrasi içinde de güçlü olan geleneksel seküler küçük-burjuva radikal veya ilerici güçlerle ittifakına farklı etnik ve dinsel kökenden geniş halk kesimleri de dahil oldu. Savaş çok uzamış ve üstelik değişim vaadinde bulunanların nasıl bir değişiklik yapacakları bu kitleler tarafından anlaşılmaz olmuştu. Özellikle Libya örneği Şam yönetiminin arkasında durmalarında belirleyici oldu. İran da bu direnişin başlıca dış dayanağı oldu.

İran-ABD antlaşmasının ardından neo-con senaryolarıyla oluşturulan tabloyu iyi analiz eden Rusya çok iyi bir zamanlamayla Suriye’de doğrudan müdahil olma kararı aldı. Rusya’yı bu kararı almaya sevk eden basitçe Akdeniz’de yer tutmak değildi. Bu arzu yeni değil zaten. Bu bir vak’a. Ancak Rusya’yı şimdi harekete geçiren iki temel kaygu vardı: Birincisi, bir tedarikçi ülke olarak ekonomisi ham petrol fiyatlarına bağımlıydı (aslında 70’lerden itibaren SSCB için de benzer bir durum vardı). ABD ve S.Arabistan’ın ham petrol fiyatlarını, piyasa kurallarını bypass ederek istedikleri gibi belirleme olanaklarına sahip olmalarının önüne geçilmesi gerekiyordu. Yani stratejik bir ürün olan ham petrol ekonomi-politiği etken oldu. İkinci olarak, Avrasyacı malum Anglo- Amerikan  jeopoliğini öne koyan Obama yönetiminin  cihatçıları ileride Avrasya coğrafyasında kullanma olasılığının giderek güçlenmesi Rusya’nın tedirginliğini arttırdı. Sayıları yüz binden az olmadığı iddia edilen cihatçılar arasında Rusça konuşanların üçüncü büyük grubu oluşturması, bunların bir çoğunun lider kadrolarda yer alması bu tedirginliği anlaşılır kılıyor.

İran da ham petrol ekonomisi konusunda Rusya ile benzer kaygulara sahip olduğu için siyasal olarak işbirliği yapma olanakları güçleniyordu. İran-ABD antlaşması Rusya’nın olası bir İran-ABD savaşıyla ilgili kaygularını giderdi. Rusya, Suriye’de doğrudan müdahil olmak bakımdan daha rahat hareket edebileceği bir zemin buldu.

ABD’nin bu yeni gelişmelerin önüne geçmesi mümkün görünmüyor. Esad’ın kalacağı anlaşıldı. ABD, Rusya’yla “şerefli” bir uzlaşma içinde olmak, onu kendisiyle birlikte hareket etmesi için sıkıştıracaktır. Bu arada, Rusya’yı İran’dan ayırarak kendi yanına çekme hesapları da yapıyor olmalıdır. Rusya ve İran’ı düşmanlaştırmak Avrasyacı Brzezinski’nin öteden beri ABD yönetimlerine tavsiye ettiği bir fikirdir.

Yemen’deki savaş ve Suriye’deki direniş S.Arabistan yönetimi içindeki defoları da açığa çıkarmış, bir taht mücadelesini başlatmıştır. Neo-con kanatın temsilcileri olan Prens Benderci’ler (bu arada Suudi hanedanlığına dahil halen bir kaç bin prens olduğunu hatırlatmak isterim),  Suriye, Rusya ve İran’la uzlaşmaya sıcak baktığı izlenimi veren mevcut yönetimle şiddetli bir iktidar mücadelesi içindedir. Ancak neo-con’cuların kazanma olasılığı hemen hemen yoktur.

Türkiye’deki AKP rejiminin seçimlerden sonra daha da fütursuzlaşması, fiili durumlar yaratmaya hız vermesi, provokasyonlar yapması  “anti-IŞİD koalisyonu” aracılığıyla ABD’nin Suriye’de yeni bir saldırı planını devreye sokmasıyla alakalıdır. Erdoğan-Davutoğlu yönetimi neo-con’ların kontrolündedir. Kürdistan coğrafyasında PKK’nin desteğiyle yükseltilen terör (2) bu neo-con koalisyon veya işbirliği olmadan anlaşılamaz. Ancak neo-con’ların  geriletilmesi AKP hükümetinin sürdürebilirliğini olanaksız hale getiriyor. Artık eski manevra alanlarını bulmak da çok zordur. İhtiyaç duyacağı manevra alanı adına seçimlerden sonra bir CHP koalisyonundan önce HDP koalisyonu olanaklarını zorlaması, yani yeniden “barış süreci”  senaryosunu uygulamaya koyması  beklenebilir. Ancak bunun da sürdürebilir olmayacağı açıktır. Esad’ın kalması, Tayyip’in düşmesi demektir (3)

Bu arada, Türkiye ekonomisi çöküyor. Bu şartlarda, 3 TL’nin üzerindeki bir dolar kuruyla reel ekonomiyi çevirmek olanaklı değildir. AKP’nin dayanağı olan reel ekonomi içindeki Anadolu sermayesinin de artık onun arkasında olmayacağını tespit etmek gerekir. İhracata dayalı gelişme stratejisi izleyen Türkiye’nin ihracat yapan sanayisinin kullandığı girdilerin en az yüzde 55’i ithaldir. Öte yandan, Çin’in sürmesi muhtemel devalüasyon kararlarının Türkiye reel ekonomisi üzerinde tahrip edici etkileri devam edecektir. Biraz arabesk yapıp  tarihin bir cilvesi mi diyelim, Türkiye, 1957’de ortaya çıkan Suriye sorunu sırasında da, özellikle 1958 yılında,  büyük bir devalüasyon sorunu yaşamıştı.

NOTLAR:

1) Bu isme dikkat çekmek isterim. Petraeus uygunsuz bir gönül ilişkisi bahanesiyle Obama tarafından Afganistan’da görevliyken açığa alınmıştı. Asıl nedenin siyasal olduğu Amerikan medyasında çok yazıldı, tartışıldı. Doğrudur. İlk Körfez Savaşı’ndan itibaren, özellikle de 11 Eylül tezgahından sonra,  ABD yönetiminde ordunun artan ağırlığını gösteren sembol isimlerden birisi Petraeus’tur.

11 Eylül’ ün ABD’de de facto bir rejim değişikliği adına bahane olarak kullanıldığı iddiaları biliniyor. Yani bizdeki Ergenekon tezgahı gibi. Daha CIA başkanı (Eylül 2011-2012 Kasım) olmadan önce Afganistan’da ISAF’un (International Security Asistance Force) başındayken (2010) ve sonrasında Petraus’un, Müslüman Kardeşler kartını “Arap baharı” adı altında kullanarak, Orta Doğu’daki seküler, ilerici hareketleri boğma düşüncenin mimarlarından olduğu sık sık dile getirilir. Hatta M.Kardeşler söz konusu olduğunda Mısır’la birlikte ayak direyen S.Arabistan’ın yerine Katar’ı (2005’ten itibaren) devreye sokanın da onun fikirlerinin etkisindeki  CIA olduğu biliniyor. Nitekim Petraeus, hükümetin bilgisi dışında yaptığı planlar ve attığı adımlar Obama yönetiminde kaygu yaratınca görevden alındı. Bir süre sonra Katar’daki Emir’in oğlu tarafından alaşağı edilmesinin de bu Petraeus kararıyla ilişkili olduğu iddia edilmişti.

Şu açıktır: ABD soğuk savaş sonrasında adım adım, dünya hakimiyeti veya “tarihin sonu” ideali uğruna, kadim Roma gibi, bir askeri imparatorluk haline getirilmiştir.Bunun için bireysel özgürlükleri sınırlayan, devletin yurttaş üzerindeki kontrolünü arttıran birtakım polisiye yasalar yapılmış ve ABD yurttaşlarına onaylatılmıştır.

Dış siyaset alanında işgalci, baskıcı rolünü yerine getirebilmesi  için devlet,  iç siyasette de yurttaş karşısında daha fazla  güçlendirilmiştir. Mesela, oğul Bush devrinde çıkartılan faşizan Yurtseverlik Yasası’nı hatırlayalım. Amerikan yurttaşları emperyalist devletin sözde güvenliği adına temel  kişisel güvenlik haklarından feragat etmişlerdi. Bir örnek olsun, mesela, terör yapma potansiyeline sahip olduğu iddiasıyla bir yurttaşın özgürlüklerinin kısıtlanması, hatta fizikisel olarak yok edilmesi meşrulaştırılıyordu.  11 Eylül tezgahı sonrası çıkartılan ve bireysel enformasyon haklarını devlet otoritesi adına sınırlayan, kontrol altına alan yasaları hatırlayalım.

ABD’nin vaktiyle sosyalist dünyaya yönelttiği “totalitaryanizm” iddiasıyla ilgili argümanlarını, bu kez harfi harfine ona karşı kullanmak mümkün olabilmektedir. Bu notu tamamlarken son bir şey daha, bu enformasyon haklarını sınırlayan yasaları hazırlayan kişi de bir asker, Amiral John Poindexter’dı. Bu şahıs, İran-Contra olarak bilinen davadan yargılanmış, belgeleri tahrif ve yok ettiği için 18 ay hapis cezası almış ama cezası ertelenmişti.

2) Dikkat edilirse şiddet çok ağırlıklı olarak Kürdistan coğrafyasında yer alıyor. Adeta çatışan taraflar arasında zımni bir antlaşma vardır. Bu görüntünün Suriye’de Kürt grupların da dahil olduğu  satranç oyunuyla bir ilişkisi var tabii.  Gelgelelim, PKK’nin Kürdistan coğrafyası sınırları dışında eylem yapmaması dikkat çekicidir. Oysa böyle bir yeteneğinin olduğu biliniyor. Mesela Türkiye’nin ekonomik çıkarlarının yoğunlaştığı Batı’nın büyük kentlerinde önemli bir PKK eylemi cereyan etmemiştir. Bu bakımdan 7 Haziran’ın biraz öncesinde başlatılan şiddet şu ana kadar kontrollü bir şekilde sürdürülmektedir. Yani böyle bir izlenim ediniliyor. Bunu sadece  tarafların seçim hesaplarıyla açıklamak doğru olmaz. Ancak o hesapları devre dışı bırakan bir analiz de eksik olur.

3) Daha önce bir kaç kez değinmiştim. Türkiye’de DP hükümeti, artan ekonomik sorunların da baskısıyla,  1957’de ABD tarafından yaratılan Suriye krizinin üzerine adeta bir can simidiymiş gibi atlamıştı. Gayet kışkırtıcı roller üstelenmişti. İç siyasetinde de bu dış siyasal konumunun yansıması olan  tavırlar takınmıştı. Sovyetler Birliği’nin 1959’da Suriye’den yana ağırlığını iyice hissetirmesiyle ABD geri çekilmiş, TC devletinin hevesi de böylece kursağında kalmıştı. Ancak fatura da DP hükümetine çıkartılmış, kriz aşıldıktan hemen hemen bir yıl sonra hatalı bir kaleci gibi boşa çıkmış olan Menderes’in ipi çekilmişti.

Tweetle

Tekrar Rusya ve Suriye hakkında

Yayın tarihi
Cevapla

Her ne kadar Rusya, Suriye’de askeri üs kurmak gibi bir niyetinin olmadığını söylese de, bu ülkede ısrarla takviye ettiği askeri yığınak, naklettiği silahların türü ve  teçhizatın içeriği Rusya’nın Lazkiye civarında çok önemli, iyi donanımlı, yani caydırıcı özelliklere haiz bir harekat üssü kurmakta olduğuna dair işaretler veriyor. Bu Rus hamlesinin her şeyden önce, ABD yönetimi içindeki, ABD ve müttefikleri arasındaki  çelişkileri, zayıf yönleri iyi okuyan Rusya’nın, ABD’nin Ukrayna hamlesine bir yanıtı olarak görülmesi gerekir.Bu hamle Rusya’nın Suriye söz konusu olduğunda iki temel kaygusuna da yanıt veriyor: IŞİD içindeki Rusya kökenli cihatçılarla ilgili kaygu ve tedarikçi bir ülke olarak Rusya’nın petrolle ilgili ekonomi-politik kayguları.

Dikkat edilecek olursa, ABD ve müttefiklerinden Rusya’nın bu yeni hamlesine sert tepkiler gelmedi. Göç baskısı altında bunalmış AB ülkeleri Suriye konusunda ABD önderliğinde izledikleri politikaların işleri daha da içinden çıkılmaz hale getirdiğini görüyorlar. Bu baskılar ABD yönetimine de  transfer ediliyor.ABD, son İran uzlaşmasıyla görüldüğü gibi, artık doğrudan askeri müdahalelerden kaçınıyor. Böyle bir gündemi (en azından) şu sıralarda yok.

Öte yandan, FED’in son kararı da ekonomik krizin devam ettiği anlamına geliyor. İyileşme falan hikaye. Ekonomide de her an işler tekrar alt üst olabilir. Bu parasal genişleme sürdürüldükçe  balon şişirme devam eder. Bunun önüne geçilemez. Parasal genişlemeyi daraltan önlemler almanız, faizleri arttırmanız öncelikle FED tarafından, kapitalizm tarihinin belki de en büyük parasal operasyonuyla, kurtarılmış bankalarınızın (çünkü hepsi kurtarıcıları FED’e borçlu), sisteminize dahil çok sayıda ülke ekonomisinin zarar görmesine neden olabilir. Bu da gelir tekrar sizi hem ekonomik hem de politik olarak vurur.Yani bir çözümsüzlük hali var. Sürekli ertelemeler bunun göstergesi. Sağlıklı bir analiz için sadece ABD’deki ekonomik göstergeleri değil, genel olarak sistemin göstergelerini dikkate alan bir metota ihtiyaç var.

Şimdi Rusya’nın Suriye’deki, ABD-İran antlaşması sonrasına rast gelen bu yeni hamlesi, İran’ın bu hamleye desteği (İran da Rusya’nın petrol ekonomisiyle ilgili kaygularını paylaşıyor. S.Arabistan’ın ABD’nin talebi doğrultusunda ham petrol fiyatlarıyla piyasa koşulları hilafına istediği gibi oynama olanağına kavuşmuş olması İran’ı çok rahatsız ediyor. Özellikle Ukrayna sorunu etrafında S.Arabistan’ın ABD arzusuna uyarak petrol fiyatlarını dramatik bir şekilde aşağı çekmiş olmasından sonra İran bölgede ve  tabii Suriye’de siyasal etkinliğini arttırmıştır), her şeyden önce, artık emperyalist ülkelerin önceden olduğu gibi, Orta Doğu’da cetvelle sınırlarını tespit ettikleri yeni ülkeler yaratamayacakları anlamına geliyor. Bunun en önce Kürt siyaseti bakımından sonuçları olması beklenmelidir. Tarihsel olarak emperyalizmden gelecek lütuflara bel bağlamış Kürt siyasetleri bir kez daha hayal kırıklığına uğrayacaklar. Bulundukları ülkelerde hem politikaları anlamında hem de yapısal anlamda -bir kez daha- değişimler geçirecekler.

Ta başından yapılan bir yanlış, “büyük Kürdistan” siyasetiydi. Bu coğrafya “büyük Kürdistan” için çok küçük. Doğru olan, tek tek ülkelerin Kürdistan coğrafyalarında ayrılıkçı vurguları, imaları olmayan ( ayrılma talebi Kürtler bakımından bir hak olsa da), o ülkeleri ileriye doğru devrimci bir şekilde dönüştürme mücadelesi vermekti. Bu sayede söz konusu hakkın demokratik olarak tanındığı koşullar yaratılmış olurdu. Bu yapılmadı. Malum tarihsel politik saplantılı tavırlar yinelendi. “İstediğimi kim verirse” ilkesizliği Kürt siyasetini kaçınılmaz olarak fırıldak haline getirdi. Şimdi biraz ileride hareket alanının iyice daraldığını görecek.

Ancak Kürt halkının  büyük kentlerde yaşama isteğinde ifadesini bulan  ilerici asimilasyonu, bu giderek ivme kazanan sosyolojik eğilim, Kürt siyasetinde ihtiyaç duyulan kentli proleter devrimci aklın mevzi kazanmasına zemin hazırlıyor.

ABD, Rusya’ya karşı aynı metotlarla karşı durabilecek halde değil. Düşüşte olan bir güç, savunma stratejisi uyguluyor. Paralı savaşçıları bunun için kullanıyor. Ancak onlarla uyguladığı “kontrollü kaos” un sürdürebilir olmadığı ortaya çıktı. Eski Roma’da da benzeri olmuştu. “Barbar” tabir ettikleri ve kendileri adına savaşan paralı askerler göçlerle Roma’yı paralize etmişlerdi. Esasen bugünkü “Avrupa” da bu göçlerden sonra oluşan yeni bir nüfus kompozisyonu tarafından yaratılmıştı. Şimdi de Avrupa’nın 90’lı yıllardan beri (eski sosyalist coğrafyaları en vahşi şekillerde çözmenin böyle bir sonucunun da olabileceği hesaplanamamıştı) sürekli ivme kazanan göçlerle yeniden yaratılacağı bir süreçte bulunduğunu düşünebiliriz(1)

Bugün Avrupa’da görülen paniğin ideolojik yansımalarını ya da ideolojik tepkilerini de görüyoruz. Reformist ve “radikal”  Avrupa solu örtük ya da utangaç bir ırkçılık, onu besleyen bir ideoloji olarak  “İslamofobi” nin (“Müslüman partikülarizmi” nin “Batı üniversalizmi” ni kuşattığından dem vuruluyor. Ama birincisinin ta başından ikincisi tarafından, kendi amaçları için kullanılmak adına dizayn edilmiş olduğu görülmüyor) sözcülüğünü yapıyor. Tutarsız, çelişkili akli konumlara savruluyor. Artık kafasını toparlayamıyor (Mesela kadın hakları, feminizm falan diyor, “müslüman kadınları türbandan kurtarmak” adına edebiyat parçalarken, aynı sıralarda, “kadınlar için özel taşıt araçları” çağrısı yapıyor. Öncelenmemiş ölçüde abartılı şekilde, hatta resmi, muhafazakar kurumları da kullanarak eşcinsel, LGBT haklarını ideolojik vitrinine koyarak kadını eve kapatmanın yollarını arıyor).

Yine mesela,  “Üçüncü Roma olarak Moskova” anlayışının temsilcisi gibi gördükleri “slavofil Putin” i baş düşman ilan ediyor. İran’la varılan antlaşma dolayısıyla ABD’yi ince ince eleştiriyorlar. İran’ı Avrupa’da katliamlar yapan cihatçı teröristlerin hamisi gibi sunmaya çalışıyor. Gerçeklikten kopuk, şizofrenik bir ideolojik kurgudan ibaret bir dünya resmediyorlar. Ondan hareketle gevezelik ediyorlar. Gitmekte ve gelmekte olanı kabul etmiyorlar. Görmemek için direniyorlar. Tabii bizim gibi ülkelerdeki acentaları da aynı frekanstan yayın yapmaya devam ediyorlar.

İslamcılığın, islamci vahşetin kendi eserleri olduğunu görmüyorlar. Örnekse, son zamanlarda gaz verilen şiddet ve göç hareketinin İran’la varılan antlaşmayı engellemeye yönelik bir neo-con hamlesi olduğunu görmüyorlar. Neo-con hamlesi çöktü, hesabı ödemek vasallara, Avrupalı müttefiklere düşüyor. Buradan geri dönüş olmayacak.

Bu tipleri üzen, kaygulandıran hayatlarını göç yolunda kaybeden insanlar, emperyalist işgal ve saldırılar sonucu hayatlarını, yerlerini, yurtlarını  yitiren milyonlarca insan değil, “Avrupai” yaşam tarzlarının, yaşam kalitelerinin zarar göreceği endişesidir. Majestelerinin “new left”i bunun için tedirgindir. Emperyalizmle birlikte saldırıyor. Emperyalistleri “bir şeyler yapması” için teşvik ediyor. Tabii burada “bir şeyler yapmak”ın  askeri bir ima taşıdığını görmemek saflık olur. Hem lafzi olarak “neo-con” karşıtlığı yapıyorlar hem de fiili olarak “neo-con” anlayışının uygulanmasını vaz’ ediyorlar.

Ülkelerindeki aşırı sağın güçlenmesinden kaygu duyuyorlar, ancak neden güçlenmekte olduğunu görmek istemiyorlar. Bir çok aşırı sağ, örnekse Fransa’daki Le Pen hareketi, “anti-emperyalist” bir program ve söyleme sahip.  Sosyalistlerden çok daha fazla emekten yana politikalardan yana. Neo-liberalizm karşıtı bir programa sahip(2)

Denilebilir ki, samimi değiller, demagojidir. Doğru tabii. Pekiy, ya sosyalistler? Programlarına, söylemlerine bakarsanız, bu “aşırı sağlar” , hem iç hem de dış politikada reformistlerden, Syrizlardan daha soldadır. Asıl garabet burada değil mi? Güçlenmelerinin asıl nedeni “sol” gibi solun olmaması değil mi? Siyasal bir boşluğu istismar etmiyorlar mı? (Vaktiyle AKP’nin popülerleşmesinin de böyle bir boyutu yok muydu?)

ABD, Suriye’de Rusya’ya askeri olarak karşılık veremez. Ukrayna’da da veremez. Emperyalizm, hep olduğu gibi, bükemediği bileği öper. Gününün geldiğini düşündüğü zamana kadar bunu yapar. Şimdi Suriye’de cihatçılara karşı Rusya’nın ve İran’ın olası bir imha planına dahil olmanın “şerefli” yollarını arayacaktır. Böyle bir plan uygulamaya konacaksa, ona dahil olarak, kendisinin inisiyatifinde gerçekleşmiş gibi sunacaktır.

Bu gelişmelerin Türkiye’ye yönelik olası sonuçlarına gelince,  en önce artık AKP rejimini, en azından, bugünkü neo-con formatında sürdürmek mümkün olamayacaktır. Bu önümüzdeki seçim, eğer olursa, Tayyip’in müdahil olduğu, isterseniz katıldığı, son seçim olacaktır. Suriye’deki rejimin tahkimatı, Türkiye’dekinin erozyona uğramasıyla mümkün olabilir. İkisi bu çizgileriyle bir arada var olamazlar. AKP rejimi sadece AKP’den ibaret değildir, resmi muhalefet, ona tutunan, onunla el sıkışmış olanlar da çerçevesine dahildir. Onlar olmadan ayakta duramazdı zaten(3).

HDP, Türkiye soluna, kendi etnik gündeminden kaynaklanan bir ihtiyaç olarak, Bundçuluğu, “sol” diye kakalamıştır. MHP, AKP ne kadar Türkiye partisiyse, HDP de o kadar Türkiye partisidir. Daha fazla istese de olamaz. Bütün bu partiler, özel gündemli, özel misyonlu partilerdir. Aldıkları oylarla onları değerlendirmek yanlıştır.

Bu partilerin kendi içlerinde demokratik bir çerçeveye sahip olamayacakları da HDP’nin son olarak hükümet kuruluşu sırasında yaşadığı tartışmalarla bir kez daha görülmüştür. Bu partiler eşitlerin  “ittifak” ını değil, “eşitler arasında en eşit olan” a tabiiyeti esas alırlar. Gerek duyduklarında vitrin malzemesi olarak kullandıkları yüklerini silkeleyip, atarlar. Aynı AKP’nin yaptığı gibi.

Şimdi bizim için sorun, bütün bu gelişmeler olurken nasıl bir tavır alacağımız, bu olanakları nasıl proletarya siyaseti adına  olanak haline getirebileceğimizdir. Çünkü sözünü ettiğimiz kavga emperyalistler ve emperyalist olmak için çaba harcayan ülkeler arasındadır. Buradan kendiliğinden proletarya siyaseti adına olumlu sonuçlar çıkması elbette beklenemez. Siyasal olanaklar çıkar ama o olanakları devrimci şekilde gerçekleştirmek emek hareketinin becerisine kalmıştır. Aksi halde giden gericiliğin yerine bir başkasının tesis edileceği açıktır.

NOTLAR

1) Tekrar etmek gerekirse, göçlerin temel nedeni yoksulluk ve yoksunluktur. Savaşların, iç savaşların da zaten bu yoksullukla birlikte düşünülmesi gerekir. Bu göçlerin tek nedeni olarak savaşları işaret etmek doğru değildir. Mesela Meksika en çok göç veren ülkelerden birisi ama orada bir savaş yok. Bugün dünyada günlük geliri 2 ABD dolarının altında olan 3 milyar civarında insan yaşıyor (Oysa sadece “yoksullara yardım” işlevine sahip olduğu iddia edilen  Dünya Bankası’nın günlük kârı her 1 dolar için 2 dolardır). Dünyada 5,5 milyardan fazla insanın ekonomik geliri Meksika’nın kişi başına gelirinden anlamlı miktarda düşüktür. Bu yoksul nüfus kapitalizm sayesinde sürekli olarak artıyor. Göç edenlerin nüfusu, elbette, bu en az 5,5 milyarlık yoksul ve yoksunlar nüfusu yanında devede kulak bile değildir.

2) Reformist ve “radikal” sol, gözleri liberal ideoloji tarafından kamaştırılmış olduğundan bu Avrupa’daki “aşırı sağ”ın ekonomik- sosyal ve dış politik politikasının kendisinden daha solda olduğunu göremedi. Kendisini meşrulaştırmak için bu aşırı sağın faşist olduğunu iddia ediyor. Oysa bunlar, Yunanistan örneği dışında, geleneksel anlamında faşist partiler değil. Bu ithamda bulunan reformist ve radikallerin kendileri emperyalizme ve faşizme daha fazla hizmet ediyorlar. Zaten “aşırı sağ” ın işçi sınıfı içinde dahi geniş bir taban bulabilmiş olmasının nedeni de soldaki boşluk. Veyahut aynı anlama gelmek üzere, sol kulvarda reformist ve radikal solcuların öne çıkartılmış olmasıdır.  Söz konusu “sol” liberal ideoloji tarafından iğdiş edilmiş olduğu için  onun ölçütleriyle düşünüyor. Kaçınılmaz olarak Syrizalaşıyor. Ne pahasına olursa olsun kitleselleşmeyi, bunun içinse sınıfsal ittifakları zorunlu görüyor. Yani tipik bir oportünist sendrom. Sürekli Syrizalar yaratma ihtiyacı duyar. Misyonu budur.

3) 1957’de Suriye’de yönetimin SSCB’ye yakınlaşması, ABD ve NATO’yu tedirgin etmiş, bu ülke emperyalistler tarafından tehdit edilmiştir. Bir “Suriye sorunu” meydana getirilmiştir. Bu sorun etrafında Türk ordusu bir tehdit unsuru olarak kullanılmak istenmiş, devrin Demokrat Parti hükümeti gönüllü bir şekilde Suriye sınırına 200 bin civarında asker yığmış, bu sorunu emperyalist talepler doğrultusunda istismar ederek, durumdan vazife çıkarma gayreti içinde olmuştur. Suriye’nin işgali gündeme getirilmiş, SSCB’nin verdiği nota sonrasında ABD, havaya girmiş vasalı Türkiye’nin yularını çekme ihtiyacı duymuş ve sorun bu şekilde aşılabilmiştir. Ancak bu sorun esnasında Türk hükümeti ABD’nin kontrolü dışında kışkırtıcı girişimlerde bulunmuş, bu durum ABD’yi rahatsız etmiştir. Menderes’in ipinin çekilmesinde herhalde bu sorunun ele yüze bulaştırılmış olmasının da katkısı olmuştur. Suriye sorununda  geri adım atmakla DP’nin düşürülmesi arasındaki ilişki hakkında siyasal literatürümüzde hatırladığım bir araştırma yok.  Bu tür girişimlerin siyasal sonuçlarının olmaması mümkün değil.

Tweetle

ABD-İRAN Antlaşmasının Olası Siyasal Sonuçları

Yayın tarihi
Cevapla

Bilindiği gibi, ABD ve İran arasında varılan antlaşmayı engellemeye yönelik Cumhuriyetçi (burada başı senatör McCain çekiyor) ve Demokrat (başlarında Hilary Clinton var (1) ) neo-con girişimi ABD Kongre’sinde 11 Eylül günü onay bulamadı ve başarısız oldu. İran’la yapılan antlaşma Obama yönetiminin öteden beri yapmayı düşündüğü ve fakat yönetim içindeki muhalefet yüzünden yapamadığı bir işi gerçekleştirmesi için yolu açmış oldu(2)

Hatırlayacak olursak, ikinci kez başkan seçileceği seçim kampanyası sırasında ve seçimi kazandıktan sonra başkan Obama, yeni dönemde dikkatlerini Orta Doğu’dan Anglo-Amerikan emperyalizmin pivot bölgesi Avrasya’ya çevireceklerini açık bir şekilde beyan etmişti.

Gelgelelim, daha önceki yazılarımda değinmiş olduğum sebeplerden ötürü, aradan geçen zaman içinde bu yolda istedikleri adımları atamadılar.  Ukrayna hamlesiyle Avrasya yolunda ciddi bir adım attılar ama Orta Doğu’nun ayak bağı olmasının önüne geçemediler. Bu bakımdan ABD yönetimi adına gerçek bir becerisizlik söz konusudur. Obama, herhalde Carter’dan sonraki en aciz başkandır. Evet, ABD yönetimi için bir adım ileri iki adım geri veya tersine tekabül eden hamleler bir çok kez olmuştur, olabiliyor. Ancak bu kez Suriye ve Irak işinden zamanında sıyrılamamak Ukrayna işini de zora sokmuş, Rusya,Çin  ve İran’ın tekrar aktif ve yön verici güçler olarak devreye girmelerine neden olmuştur.

ABD yönetimi son zamanlarda tam bir çaresizlik halinde, özellikle Suriye ve Irak politikasında, kendisinin dahi inanmadığı işlere girişmiştir. Bunun esas nedeni yönetim içindeki neo-con tazyikine dayanamamasıdır. Tavizler vermek zorunda kalmıştır. Mesela ta baştan İsrail gemlenmek istenmiş ama başarılı olunamamıştır. Suriye ordusu ve Hizbullah’ın IŞİD’i geriletmeye başlaması karşısında neo-con (bu cephede S.Arabistan, Katar, BAE, Ürdün, Türkiye, İsrail gibi ülkeler, Avrupa ve Japonya’da etkili konumda bulunan bir çok siyaset adamı, örnekse, Fransa’da Juppe ve Fabius, ve siyasal çevreler yer almaktadır) kaygularını gidermek adına “anti-IŞİD koalisyonu” oluşturulmuş, başına da şahin neo-con’lardan General John Allen getirilmişti. Bu oluşumun esas gayesi, Türk ordusunun olanaklarını da daha aktif kullanarak IŞİD’e destek vermekti. IŞİD’in kontrolünün güçlüğü görülünce bu kez “eğit-donat” hikayesi  icat edildi. Gelgelelim onun sahadaki işleyişi de çok geçmeden mizah konusu oldu.

İran ve Rusya’nın Suriye’den yana ağırlıklarını arttırmaları, İsrail’in provokasyonları ABD’nin bölgede doğrudan istemediği bir savaşa girebileceği koşulları yaratıyordu. Ukrayna konusunda da müttefikler arasında sorgulamalar başladı. Öte yandan kitlesel göç sorunu  ABD ve müttefiklerini iyice köşeye sıkıştırdı. Bu göçün yaklaşık yüzde 20’si Suriye’den kaynaklanmaktadır. Kontrol altına alınması her geçen gün güçleşen “vekalet savaşı” ve kısmen onun sonucu olan göçler, mevcut ve olası neo-con provokasyonları ABD hükümetini İran’a taviz vermeye götürdü.

Bu antlaşmadan sonra gerçekleşen altı adet kayda değer gelişmeye dikkat çekmek isterim.

Birincisi, Suriye, Irak, Türkiye, Mısır ve Yemen gibi ülkelerde şiddetin tırmanmasıdır. Genel olarak Suriye sorunu etrafında ortaya çıkan, Rusya, İran ve Obama yönetimini ihtiva eden bir tür zımni (ya da pratik koşulların yarattığı ) ittifakın, Suriye’de, IŞİD’e karşı olarak Kürtlere Esad yönetimi yanında belli roller  vermeyi planlaması, buna mukabil neo-conların kontrolünde olan Erdoğan-Davutoğlu hükümetinin muhtemelen General Allen’ın telkinleriyle bu plana karşı bir hamle anlamına gelen bir hat izlemesidir. Provokasyonlar yapmasıdır. Bu zımni denebilecek ittifaka karşı PKK kartını kullanmak istemesidir. Esasen neo-con taleplerle AKP yönetiminin çıkarları arasında bir uyum olduğunun da altını çizmek isterim. Burada bir örtüşme var. Çünkü Şam yönetiminin kalması, Ankara yönetiminin gitmesi anlamına gelir. Bu çok açıktır. Dolayısıyla PKK ve AKP arasındaki kör döğüşüyle, Cemaat Partisi ve AKP arasındaki döğüş arasındakine benzer bir ilişki vardır. Sadece seçime odaklı bir analiz yetersiz olur.

İkinci gelişme, kendisini Yemen’de beklemediği bir savaşın içinde, hem de doğrudan bir savaşın içinde bulan S.Arabistan yönetiminin Suriye, İran ve Rusya ile açık ya da örtük, doğrudan veya dolaylı temasları başlatılmış olmasıdır. S.Arabistan, ABD-İran antlaşmasından hayli tedirgin olmuş, neo-con patronlarının arzuları hilafına ( bir panik olarak da izahı mümkündür) söz konusu “düşman” ülkelerle görüşmelere başlamıştır. S.Arabistan bu “vekalet savaşı” nın en önemli parasal sponsorudur.  Suriye’deki savaş beşinci yılına girmiştir. Şu ana kadar S.Arabistan adına istenilenin küçük bir kısmı dahi elde edilememiştir. Üstelik bu ülkenin temel gelir kaynağı olan ham petrolün  fiyatı 110 dolar mertebesinden 50 dolara kadar gerilemiştir. Şimdi S.Arabistan bu başarısız savaşın kendisi için olası olumsuz sonuçlarını en aza indirmenin hesaplarını yapmaktadır. Son diplomatik hamlelerini bu açıdan değerlendirmek gerekir.

Üçüncü bir gelişme, Avrupa ülkelerine doğru önüne geçilemeyen göç hareketlerinin bu ülke halkları nezdinde büyük tepkiler doğurması ve kamuoyları tarafından hükümetlerin emperyalist politikalarının hedef haline getirilmiş olmasıdır (Mesela ısrarlı anti-Amerikan çizgisiyle Madam Le Pen’in partisine olan destek artıyor) . Dikkat edilecek olursa son zamanlarda, sadece Ukrayna sorunu etrafında değil, Suriye sorunu etrafında da Almanya ve Fransa’nın Rusya’yla temasları artmıştır. Bu sorunun Rusya’sız çözülemeyeceği  her iki ülke yöneticileri tarafından açıkça ilan edilmiştir. Fransa, Şam’daki büyükelçiliğini yeniden açma kararı almış, vakit geçirmeden bu ülkeye gizlice bir büyükelçi dahi atamıştır. Hatta bu gelişmeyi izleyen günlerde, Suriye ordusunun IŞİD karşıtı operasyonlarına Fransız uçaklarının destek vermiş olduklarını Fransız medyasından öğrendik.

Dördüncü olarak, Rusya’nın Suriye’ye askeri yığınak yapmaya başlamış olmasıdır. Lazkiye’de  bir Rus askeri üssün kurulmakta olduğu iddia ediliyor. Rusya buraya en gelişmiş silahların, tankların da aralarında bulunduğu askeri malzeme sevk etmektedir. Şu ana kadar en az bin civarında Rus askerinin Suriye’ye gönderilmiş olduğu iddia edilmektedir.

Dikkat edilecek olursa, Rusya’nın bu hamlesi emperyalist bloktan çok sert bir tepki almamıştır. Neo-con ideologlar her ne kadar Rusya’nın Suriye’yi ikinci bir Kırım haline getireceğini bas bas bağırıp dursalar da, bu neo-con histeri şu ana kadar ciddiye alınabilecek bir tepkiye yol açmamıştır. Elbette, hava sahaları Rusya’ya kapatılıyor. Diplomatik nezaket kurallarını ihlal etmeyen uyarılar yapılıyor ama bu emperyalist diplomasinin fıtratında vardır.

Rusya’yı Suriye konusunda bu kadar duyarlı hale getiren çok önemli bir olgu var. Rusya, ABD’nin çok sayıda Çeçen cihatçıyı ileride Rusya’da da kullanmak üzere Suriye’ye sevk etmiş olduğunu biliyor. Hatta son bir iki yılda bunlardan bazıları lider kadrolara dahil oldular.  Suriye ve Irak’taki cihatçıların toplam sayısının yüz binden az olmadığı tahmin ediliyor. Cihatçılar arasında Arapça ve Türkçe’den sonra en yaygın kullanılan dil Rusça’dır. Rusya, Suriye’de muhtemelen bir imha savaşı başlatacaktır. Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan, Ermenistan, İran gibi ülkeler Rusya’ya destek vereceklerini açıkladılar.

Rusya ve İran defalarca Suriye ordusunun başarılı olmasını engelleyen en önemli faktörün Türkiye’nin askeri ve lojistik desteği olduğunu açıklamışlardı. Yani sorunun merkezi, Kuzey Suriye’dir. Bu teşhis doğrudur. Öyleyse, olası bir Rus operasyonu Suriye’nin kuzeyine doğru ilerleme eğilimi içerisinde olacaktır. Rusya ve Türkiye’nin Kuzey Suriye’de karşı karşıya gelme ihtimali yabana atılmamalıdır. Muhtemelen cihatçıların olası imhadan kurtulanları büyük ölçüde Suriye’ye  girdikleri yer olan Türkiye’ye doğru kaçacaklardır. Böyle bir gelişmenin Türkiye için ağır sonuçlarının olabileceğini öngörmek gerekir.

NATO genel kurmay başkanları toplantısı sonrasında Türk genel kurmay başkanı, Suriye, Irak ve İran’ı ana tehdit ülkeleri olarak saydı. Ukrayna sorununa dolaylı olarak değindi. Yani malum neo-con önceliklerin Türk genelkurmayının da öncelikleri olduğunu belirtmiş oldu. Tabii buna fazla takılmamak lazım. ABD yönetimi nereye giderse, NATO ve Türk genelkurmayı da o tarafa gider. Bugünkü “paşa hazretleri” de ancak 19 yy’ın “paşa hazretleri” kadar kendi erkine sahiptir. Onun için bu şartlarda esas olarak  ABD’nin hamlelerine bakmak lazım. Devleti de bu şartlarda analiz etmek gerekir.

Beşinci bir gelişme, ABD’nin Esad yönetimiyle ilk kez bu antlaşma sonrasında gerçek bir işbirliği içine girmiş olmasıdır. Suriye ordusunun IŞİD’e karşı Haseke’deki operasyonlarına ABD savaş uçakları da destek vermişti. Bunun hayli etkili bir destek olduğunu medyadan öğrendik. Böylece Esad yönetiminin meşruiyeti dolaylı olarak da olsa kabul edilmiş oldu(3)

Son bir gelişme, bugün okuyoruz, İsrail başbakanı Netanyahu’nun ABD’den umudunu keserek Rusya’ya, Suriye meselesini konuşmak için gitme kararı almış olmasıdır. İsrail’de de kaygular artmıştır.

Bütün bu gelişmelerin olası sonuçları ve onlara bağlı olarak olası yeni gelişmeler, Türkiye’de önemli siyasal sonuçlar doğuracaktır. AKP hükümetinin sürmesi artık olanaklı görünmemektedir. Bu öngörüler gerçekleşirse, önümüzdeki seçim (eğer yapılabilirse) Tayyip’in müdahil olduğu ya da katıldığı son seçim olacaktır. Bu arada, Reel Türkiye ekonomisinin şu haliyle 3 TL üzerine çıkmış bir dolar kurunu kaldırması da mümkün görünmemektedir. Türkiye’deki siyasal tablo, parti yapıları, bu arada Kürt siyaseti ve sosyalist sol içinde önemli değişimlerin yaşanması kaçınılmaz görünmektedir (4)

Son ABD-İran antlaşmasını ve devamındaki gelişmeleri Türkiye medyası ve Türk ve Kürt solu henüz okuyamadı. Hatta belki farkında dahi değiller. Ancak şahsen önemli değişimlerin gerçekleşeceği bir periyoda girdiğimiz kanaatindeyim (5)

NOTLAR:

1) Hilary Clinton Demokarat Parti’deki neo-con hizbin başında bulunuyor ve başkan adayı. Obama’nın ilk kez başkan seçildiği seçimlerden önce de partide adaylığını açıklamış ancak ABD yönetimin ihtiyaç duyduğu başkanın Bush’un dişisi olmadığı kararı hakim gelmiş, Obama ile uzlaşma yoluna gidilmişti. Obama’nın ilk devresinde neo-con’larla bir koalisyon hükümeti kurulmuş olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Hatta neo-con telkinler doğrultusunda Obama’nın ilk dış ziyaretlerinden birisini yapmış olduğu Türkiye’de neo-con kliğin buradaki has adamlarından Davutoğlu dış bakan yapılmıştı. Clinton’dan rahatsız Avrasyacı Brzezinski hizbi, ondan kurtulmak için beklediği fırsatı Libya’da ABD büyük elçisinin öldürülmesiyle buldu. Bence bu son İran antlaşmasını engelleme girişiminin başarılı olamaması, Clinton’ın tekrar başarısız olacağının işareti olarak da görülebilir. Hatta gelecek başkanlık seçimlerini Cumhuriyetçilerinin kazanamayacaklarının işareti olarak bile görülebilir.

2) Elbette ABD Orta Doğu’dan vazgeçmez. Gerileyen bir emperyalist hegemonik güç olarak ABD, Obama devrinde,  saldırı stratejisinden savunma stratejisine geçmiştir. “Kontrollü kaos”  gerileyen bütün tarihsel imparatorlukların başvurduğu stratejidir. ABD ileri ve geri adımlarla bunu uygulamayı sürdürmek isteyecektir. Gelgelelim, müttefikleri var, vasalları var. Onların kaygu ve önceliklerine de duyarlı olma ihtiyacı duyabilmektedir. Tabii rakiplerinin hamlelerini de hesaplamak zorundadır. Yani sürgit, kör kör gözüm parmağına  anlamında belli bir stratejiyi uygulamak mümkün değildir.

3)  Esad bugün emperyalist saldırı başlamadan, ya da başladığı sırada olduğundan daha güçlü. Meşruiyet tabanı çok daha geniş. Bugün Suriye halkının yaklaşık yüzde 75’i Esad’ın kontrolündeki coğrafyada yaşıyor. Nüfusun yaklaşık yüzde 20’si mülteci konumda. Sadece yüzde 5’lik bir nüfus IŞİD’in ve El Nusra’nın kontrolündeki alanlarda yaşıyor.

Amerikalılar, aynı selefleri İngiliz kolonyalistleri gibi toptancı, önyargılı ve saplantılı değerlendirmeler yapıyorlar. Bütün Arapları Suudi ya da Katar Arapları gibi görüyorlar. Arap halkları arasında belli bir düzeyde aydınlanmış, modern yaşam tarzlarından taviz vermeyi kabul edemeyecek geniş kesimlerin bulunduğunu görmüyorlar. “Arap baharı” projesi bu saplantılı hesaplamalar nedeniyle başarılı olamadı. Bugün bu ülkelerin halkları arasında, internet forumlarına girip okuyunuz, eskiden revaçta olan kültürel bir “anti-Batı” tavrın yerini, siyasal bir “anti-emperyalist” tavrın aldığını tespit etmek mümkündür.

“Arap baharı” yla yapılmak istenen hedef ülkelerde Türkiye’deki AKP rejimi gibi emperyalizme sadık Müslüman Kardeşler rejimleri kurmaktı. Mısır, Türkiye ve Tunus gibi ülkelerde göreli demokratik şartlar dolayısıyla M.Kardeşler kitle içinde örgütlüydü. Siyasal bir ağırlıkları vardı. Bugün de var. Ancak Libya ve Suriye gibi ülkelerde ne Müslüman Kardeşler ne de İslamcı bir siyasal gelenek mevcuttu. Daha doğrusu, zamanında bastırılmış, ezilmişti. Bu yüzden bu iki ülkede işler kolay olmadı. Tutmadı.

M.Kardeşler örgütü 2.Dünya Savaşı sonrasında tamamen emperyalistlerin kontrolüne girdi. Zaten bu örgüt esas olarak 1928’de Atatürk’ün kültür devrimine tepki olarak doğduğunu açıklamıştı. Emperyalistlerin kendisinden istedikleri her görevi yerine getirdi. O kadar öyle ki, IŞİD’in kritik  tepe noktalarına dahi iki tane Müslüman Kardeş kökenli militan yerleştirildi ( daha önce Afganistan’da ve Yugoslavya’da ABD tarafında cihatçı güçler arasında savaşmış Ayman El Zevahiri ve Zahran Allouche).Geçerken şunu hatırlatmak isterim, Bin Ladin ve ekibine ilk siyasal eğitimleri M.Kardeşler kurucusu Seyit Kutb’un kardeşi tarafından verilmiştir. Yani El Kaide ve Müslüman Kardeşler birbirleriyle bağlantılı örgütlerdir. Her ikisi de CIA ve MI6 ortak  projesidir.

Bundan bir buçuk ay kadar önce bir Lübnan düğününe katıldım. Davetlilerin çoğu Avrupa ve Amerika’da yaşayan Sünni ve Hristiyan Araplardı. Aralarında Ürdünlü, Bahreynli, Mısırlı davetliler de vardı. Hemen hemen tamamı burjuva veya üst orta sınıftan insanlardı. Bir çoğuyla söyleşme olanağı buldum. Aralarında Esad’a karşı, ABD’yi destekleyen birine dahi rastlamadım. Ancak çoğu daha önce Esad’a karşı olduklarını hatta ondan nefret ettiklerini söylediler. Şimdi “en azından onun için dua ediyoruz” diyorlar.

4) Türk solcularının seçimler öncesi görüş alışverişleri başladı. İki parti seçime katılmayacağını ilan etti. Bu şartlarda seçim olamayacağı gerekçesiyle değil, elbette HDP ardında hizaya girmek, “Oylar HDP” ye demek için. Aynı bu şimdiki görüş alışverişlerinden çıkacak sonuç gibi. Seçimlerde HDP önemli oranda oy alsa ne olacak? AKP ile hükümet olmayacağını iddia edebilecek durumda mısınız? HDP nedir? HDP’nin ne olduğunu şöyle de açıklamak mümkündür: Bu kadar terörün ortasında, HDP eşbakanı haklı olarak “nerede bu hükümet, bu ülkede hükümet yok mu” diye feryat ediyor. Gelgelelim, hükümetle koalisyon halinde olduklarını, bakan vermiş olduklarını, hatta bu koalisyon hükümetinde bakan olmayı kabul etmeyen bir arkadaşlarını da fırçalamış olduklarını hatırlamıyor.

Önceki yazıda söyledim, bu seçimlerde alınacak doğru tavır protestodur. Seçim sonuçları bunalımı, kaosu daha da arttıracak. Sokakta anlamlı miktarda insan, bu siyasal format içinde,  artık seçimlere inancını yitirmiş vaziyette.

Mısır’da vaktiyle Müslüman Kardeşler’in yükseldiği seçimlere ve onun referandumuna katılım hayli düşük olmuş, bir meşruiyet sorunu ortaya çıkmıştı. Bu sorunun kitlelerin kollektif vicdanında yanıt bulmasıyla Mısır tarihinin en geniş katılımlı halk ayaklanması gerçekleşmişti. Ayaklanma bir siyasal önderlikten mahrum olduğu için düzenin ordusu devreye girip düzeni sağlamıştı. Böylece çok önemli olanak heba edilmişti. Düzeni meşruiyet sorunuyla karşı karşıya bırakacak hamleler yapmak lazım.

5) Önemli değişimler sadece Türkiye’de değil, Orta Doğu ve Avrupa coğrafyasında da gerçekleşecek. Demokratik yapılar “Arap baharı” ndan çıkamazdı. Çıkmadı. Anti-emperyalist direnişin olduğu Suriye gibi ülkelerden çıkabilir, çıkacaktır. Suriye direnişi sadece Suriye’nin değil, civarındaki ülkelerin de demokratikleşmesi adına büyük katkılar yapmıştır. yapmaktadır. Suriye direnişi bu bakımdan da okunmalıdır.  Kürt siyaseti anti-emperyalist bir damarı bulunmadığı için Suriye direnişini okuyamamış, ona karşı emperyalist cephede sözde “tarafsızlık” adına yer almıştır. Kürt hareketi asıl o zaman yenilmiştir. Kürt hareketinin sorunu, ta baştan emperyalistlerle halvet olmuşluğudur. Bu yüzden anti-emperyalist bir tavır alamıyor. Bu bakımdan emperyalizmin liberal gönlünden ne koparsa ona razı olmak durumunda. Bu haliyle “demokratik emperyalizm” e mahkum. Bugün Suriye’deki Kürtler Esad direnişine katılarak ayakta kalabileceklerini anlamış gibi görünüyorlar. Ne kadar öyle, göreceğiz.

Avrupa ülkelerinde giderek müslüman nüfus artıyor. Bu ülkelerin Orta Doğu sorununa, Almanya liderliğinde, daha aktif olarak dahil olacaklarını tahmin ediyorum. Öte yandan, bu artan müslüman nüfus bu ülkelerin Filistin sorunu ve tabii İsrail’e bakışlarını da radikal bir şekilde değiştirecektir. Bu göç eden nüfusun bir süre sonra seçmen olacağını görmek lazım. Ağırlıklı olarak en alt düzeyde işçi sınıfının üyeleri olacak bu göçmen kitle işçi sınıfı sosyalizminin Avrupa’da güçlenmesine katkı yapabilir.

Tweetle

“İran sorunu”

Yayın tarihi
Cevapla

Obama yönetiminin İran’la, bu ülkenin  nükleer çalışmalarıyla ilgili olarak varmış olduğu antlaşmanın bu ay içinde ABD’nin ilgili yönetim organlarında onaylanması gerekiyor. Aksi halde, antlaşma geçersiz olacak. Bugün bölgemizde ve ülkemizde artan şiddet, siyasal gerilim, ABD ve İran arasında varılmış olan antlaşmayla yakından alakalıdır. Bunu tespit etmek gerekir.

ABD’de kısaca “neo-con” olarak tabir edilen orta doğucu şahinler, bu antlaşmanın ABD ve müttefiklerinin Orta Doğu’daki etkisini hayli azaltacağını, bölgeyi, İran, Rusya gibi ülkelerin rahatça at oynatacağı bir alan haline getireceğini iddia ediyorlar. Bu antlaşmanın S.Arabistan, Katar, BAE, İsrail gibi ülkelerin güvenliğini tehdit ettiğini söylüyorlar. Sürekli savaş çağrıları yapıyorlar. İran ve Suriye’ye karşı ABD’nin aktif bir savaş siyaseti izlemesini talep ediyorlar.

Arka arkaya İngiliz ve Fransız, Türk parlamentolarından, hükümetlerinden neo-con talepleri doğrultusunda savaş çağrıları yapıldığını duyuyoruz. Bir yandan da provokasyonlar arttırılıyor. Şiddet, göç hareketleri teşvik ediliyor. Göz yumuluyor. Bu antlaşmanın ABD’de görüşüleceği güne kadar da artarak devam etmesi beklenmelidir. Sorunun Esad gitmeden, destekçileri etkisizleştirilmeden çözülemeyeceği algısı dünya kamuoyunda yaratılmak isteniyor. Bu çizgiye yakın emperyalist medya araçları bu amaçla en gözü kara şekillerde kullanılıyor.

Obama sayısal olarak azınlıkta, Cumhuriyetçilerden en az 4-5 oy alması gerekiyor. Aksi halde neo-conların zafer sarhoşluğu bölgeyi ve belki dünyayı  uzun ve çok şiddetli bir savaşın içine sokacak. Rusya bunu öngörerek Suriye’deki tahkimatını, askeri uzman sayısını arttırıyor. Hatta yabancı medyada çıkan haberlere bakılırsa, Suriye ordusunun bazı bölgelerdeki başarısında, ona komuta eden Rus askerlerinin katkısı var.

Şimdi bakınız, S.Arabistan, İsrail, Katar,Türkiye  gibi ülkeler söz konusu antlaşmanın yürürlüğe girmesiyle son 7-8 yılda elde etmiş oldukları siyasal konumları yitireceklerini haklı olarak düşünüyorlar. Esasen iktidarları pamuk ipliğine bağlı petrol monarşileri kendilerine garantiler verilmemiş olduğu için bu antlaşmadan hayli kaygu duyuyorlar. Yoksa, mesela, S.Arabistan gidişattan rahatsız. Rahatsız ki, Rusya ve İran’la diyalog arayışları içerisine giriyor. Yeterli garantiler verilmediği sürece mevcut ortamın sürdürülmesine katkı yapacağını eylemleriyle anlatıyor. Neo-con siyasetini destekliyor. Bugün Türkiye’deki yönetim de en büyük parasal desteği muhtemelen Katar ve S.Arabistan’dan alıyor. Tayyip’in çıkıp, “tehdit IŞİD değil, PKK’dir” demesi bundandır. Yani iktidarlarını yitirme telaşında olanların işbirliği halinde olduklarını tespit edebiliyoruz. Anlaşılır bir şey tabii.

Bu bakımdan bu ay İran’la varılmış antlaşmanın onaylanıp onaylanmaması büyük önem taşımaktadır. Hatta Türkiye’de seçimlerin yapılıp yapılamayacağı da o zaman belli olacaktır dersek, abartmış olmayız. Yani şartlar bir anda değişebilir. Elbette neo-conlar, onların adamı Tayyip sonuna kadar savaş isteyecektir. Vazgeçmeyeceklerdir. Ancak yine de onay halinde, ağır bir darbe almış olacaklardır.

Türkiye’de bugünkü şiddeti emperyalist blok içindeki bu güncel çekişmeyi dikkate almadan analiz edemeyiz. Daha önce defalarca söylemiştim, emperyalizm, emperyalist blok, onun bileşenleri, iktidar blokları, devletleri yekpare bir bütünsellik arz etmiyorlar. Kendi içlerinde, aralarında farklı çıkar önceliklerine referans veren çelişkileri, çatışmaları, en hafif tabirle, görüş ayrılıkları var. Özellikle emperyalizmin saldırılarını arttırmış olduğu momentlerde devlet olgusunu emperyalist sisteminin bütününü göz ardı ederek analiz edemeyiz. Onun içindeki görüş ayrılıkları bütün egemenlik yapılarını,parçalarını kat edecektir. Bunu öngörmek lazımdır. Bu koşullarda, dış dinamik/iç dinamik arasındaki ayrım çizgileri flulaşır, hatta kaybolabilir (1)

Lenin zamanında bu durum henüz rüşeym halindeydi. 2.Savaş’tan sonra ABD hegemonyasının konsolidasyonuyla emperyalist siyasal yapı değişim geçirdi. Mesela İngiliz tipi doğrudan sömürgecilik yerini ABD’nin, “ulusların kaderlerini tayin hakkı” emperyalist mottosuyla dile getirilen yeni-sömürgecilik siyasetine bıraktı. Esasen bu siyaset, ABD emperyalizminin kurucu ilkeleri arasında ta baştan mevcuttu. Britanya İmparatorluğu’yla arasındaki kavganın temel meşrulaştırıcı argümanıydı. Zaten bugünkü “demokrasi, insan hakları” emperyalist ideolojisi de temellerini bu anlayışta bulur(2)

Tweetle

NOTLAR:

1) ABD yönetimi içinde öteden beri var olan “neo-con” ve “Demokrat ” çekişmesi son İran antlaşmasıyla şiddetlenmiştir. Hatta Obama’nın tehdit edildiğine dair haberlere ABD medyasında rastlamaya başladık. Obama’nın Antalya’da savaş gemisinde kalacağını açıklamış olmasını bu gerilimin ışığında düşünmek gerekir.

Bir başka güncel vak’a, bir süre önce John Allen’ın sözde Anti-IŞİD koalisyonun baş koordinatörü yapılmış olmasıdır. Herhalde bu atama Obama yönetimi adına bir taviz olarak görülmek gerekir. General Allen, neo-con kliğin en gözü kara kanadının, yani McCain-Petraeus kanadının has adamıdır. O bu sözde koalisyonun başına geçtikten sonra Suriye, Irak, Türkiye ve Yemen’de şiddet tırmanmış, Batı’ya ya da Kuzey’e doğru insan göçü hız kazanmıştır.

Bu arada, bu göç meselesinin Türk ve Batı medyası tarafından savaş kışkırtıcılığı adına nasıl  istismar edildiğine dair çarpıcı bir örnek,  cesedinin karaya vurduğu iddia edilen küçük yavrucağın -muhtemelen mizansen olan- resminin kullanılma biçimleridir. Benzer şekilde uyuyan  küçük bir çocuk resmini ihtiva eden popüler bir posteri hatırlıyorum. Bu olay vesilesiyle, bir kez daha, kapitalist-emperyalist çürümenin en özsel insani değerleri, duyguları, insani bağları nasıl itibarsızlaştırdığına, pazar metası haline getirdiğine, insanı maddi menfaatler, kariyerist saplantılar adına nasıl insanlıktan çıkardığına  dikkat çekmek isterim.

İnsan göçü yeni bir vak’a değil. Sadece savaştaki ülkelerden de kaynaklanmıyor. Son 4-5 yıl içinde Avrupa’ya doğru arttığı iddia edilen  göçlerin küçük bir bölümünün nedeni savaşlar. Mesela 2011-2014 (dahil) AB ülkelerine göç edenlerin sadece yaklaşık olarak yüzde 20’si Suriyeli. Yaklaşık yüzde 10’u Afganistanlı ve Iraklı. Aslında 1990’ların başından itibaren sosyalist cumhuriyetlerin çözülmesinden sonra AB ülkelerine göç sürekli artmaktadır. Mesela Bulgaristan’ın genç nüfusunun büyük bir kısmı AB ülkelerinde göçmen olarak yaşamaktadır. Göçün asıl nedeni yoksulluktur. AB ülkeleri ve etrafındaki coğrafya arasındaki ekonomik-sosyal eşitsizliklerdir. Bu gerçeği saklamak istiyorlar.Bununla birlikte, geçenlerde internette okudum, bir Alman iş adamının (Ulrich Grillo) açıklamasından bu göçlerden Alman sermaye sınıfının  pek de rahatsız olmadığı anlaşılıyordu. Almanya için ucuz işgücü kaynağı ve talep pazarı olduğunu ima ediliyordu.

Bugün göçler esnasındaki trajik çocuk ölümlerine, bir kaç yıl önce Suriye’de Guta’da islamcı canilerin kimyasal silahlar kullanarak katlettikleri çocukların ölümlerine yüklenmek istenen işlev yüklenmek isteniyor. O zaman da o olay Esad yönetiminin üzerine atılmak istenmiş, böylece Suriye’ye doğrudan askeri müdahalenin meşruiyeti için zemin hazırlanmaya çalışılmıştı. Oysa o olayın planlayıcısı Suudi istihbarat şefi Bender Bush, lojistik desteği temin eden Tayyip Erdoğan’ın başbakan olduğu TC hükümetiydi. Olay ABD yönetiminin bilgisi dahilinde gerçekleştirilmiş, beş yüz civarında çoğu Alevi olmak üzere hıristiyan ve Kürt çocukları katledilmişti.

Son Hakkari vak’ası hazırlanmış bir senaryonun uygulaması olarak görülebilir. O mıntıkada kara yoluyla asker sevkiyatı bana göre bir nevi intihardır. Daha önce de bir kaç kez tecrübe edilmişti sonuçlarını biliyoruz.  GKurmay’ın bunu bilmemesine olanak yoktur. Şiddet planlı bir şekilde teşvik ediliyor. Asker ve sivil kayıpları artıyor. Sokağa çıkma yasakları yayılıyor. Kürt halkı üzerindeki baskılar, terör ağırlaşıyor. Emperyalist güçler bunun için elbette ellerinin altındaki Türk ve Kürt malum siyasal-askeri araçlarını kullanıyorlar.

“Barış süreci”  başlatıldığında bunun PKK liderliğindeki Kürt siyaseti adına harakiri olacağını ifade etmiştim. Bir daha silahlı mücadeleye dönemeyeceklerini, Kürt halkı nazarında meşruiyet bulamayacaklarını ilave etmiştim. Aynı Tayyip Erdoğan ve AKP’si gibi, PKK de kendisini dev aynasında görmüş, sadece kendi ikballerini gözeten iktidarsız Türkiye liberal ve solcularının da katkısıyla gücünü, kapasitesini abartmıştır. Bugün bunu yaşıyoruz. Emperyalizm ve AKP ile dans, “kör kör gözüm parmağına” anlayışı PKK’yi bu noktaya getirmiştir. Emperyalistlerle işbirliğine girdiniz mi, kaçınılmaz olarak sizi depolitize eder. Politikasızlaştırır.  O varken, politika yapmak size düşmez. Bu bakımdan TC devleti de, Kürt siyaseti de aynı dertten muzdariptir.

Öte yandan, bazı komünist arkadaşların önceki seçim kampanyasından beri yükselen şiddetle AKP yönetimi arasında bir çıkar bağı olmadığını düşünmeleri tam bir gaflet durumudur. Hem AKP’nin şiddetten medet umduğunu söyleyip, hem de yükselen şiddetle onun arasında bir çıkar bağı kurmamak büyük bir çelişkidir.

2) Devrimci solcular olarak önemli bir eksiğimiz, ekonomi-politiği tarihsel “politik-ekonomik coğrafya” çerçevesine yerleştirememektir. Bu yanlışın kökleri Karl Marks’a kadar gider. Onun tarih bilgisi kifayetsizdir. Mesela “Şark” hakkındaki bilgileri önemli ölçüde kolonyalist Britanya İmparatorluğu’nun İstanbul büyükelçisi de olan David Urquhart’ın verdiği bilgilere dayanır. Bu zat aşırı bir Rusya aleyhtarıydı. Osmanlı devletini İngiliz çıkarları doğrultusunda Rusya’ya karşı kışkırtmakla meşguldü. Gayet gerici bir adamdı. Parasal sıkıntılarının arttığı bir sırada Marks bir süre onun gazetesinde Şark sorunu hakkında makaleler yazmıştır. Urquhardt’ı öven yazılarını hatırlıyoruz.

Bir kez daha IŞİD hakkında

Yayın tarihi
Cevapla

Ne zaman Rusya Suriye sorunuyla ilgili olarak diplomatik hamleler yapsa, emperyalistler Suriye’de ve onunla  ilişkili bölgede şiddeti tırmandırıyorlar. ABD’nin zamanı yok. Reel korkular, kaygular devreye girmedikçe (mesela İran’la nükleer konusunda olduğu gibi) diplomasi lafını dahi duymak istemiyor. Bugün Suriye’de artan cihatçı şiddetini,  onu kollamaya yönelik Türk ve ABD müdahalelerini bu bakımdan değerlendirmek gerekir. “Güvenli bölge” palavrası, IŞİD ve benzeri cihatçılar için güvenli bölgeler yaratmak anlamına geliyor. Bunu görmek lazım. Suriye ordusunun ve Suriye barış güçlerinin şartları lehlerine çevirmelerine izin verilmek istenmiyor.

Eğer emperyalistler için sorun IŞİD olsaydı, bir iki haftada kolları kanatları derhal kırılırdı. Tersine, ABD ve müttefikleri IŞİD (ya da El Kaide) konseptini daha da geliştirmeyi ve ona Avrasya coğrafyasında görev vermeyi planlıyorlar.

Bazı stratejistler IŞİD’i Timurlenk’in yüksek hareket kabiliyetiyle bir dönem Asya’yı, Avrupa’yı tehdit eden bir güç haline gelmiş ordularıyla kıyaslıyorlar.  IŞİD’i kullananlar sahip olduğu mekanize  hareket kabiliyetini arttırarak onu doğrudan Rusya coğrafyasına salmayı planlıyorlar. Rusya’nın bunun farkında olduğu açıktır. Hatta Rusya’yı son günlerde harekete geçiren en önemli saik bence budur.

Rusya, Türkiye’nin IŞİD’e verdiği destekten şikayetçidir. Nitekim, geçen hafta Türkiye’nin Suriye’ye yönelik “sınır” operasyonları başlatıldığında, Rusya’daki Türk büyükelçi Rus hükümeti tarafından sert bir şekilde uyarıldı. Türkiye’ye yönelik üstü örtülü tehditler içeren uyarılar Erdoğan’a iletilmek üzere elçiye sunuldu(1)

Öte yandan, Suruç katliamı sonrasında Türkiye’nin, Suriye’ye karşı tek başına “oldu bitti” lere girmemesi konusunda bizzat Afrika’da bulunan Obama tarafından telefonla sıkı bir şekilde uyarıldığı biliniyor. Nitekim,  İncirlik Antlaşması bu sıkı uyarılar sonrasında imzalanmıştır. Kimi kaynaklar Obama’nın telefon görüşmesi sırasında Erdoğan’ı Türkiye’nin NATO’dan çıkartılmasına kadar gidebilecek gelişmeleri tetiklememesi için uyardığını belirtiyorlar. Bu arada, yeni genel kurmay başkanın da  NATO’nun vereceği her emre amade olacağı bilinmelidir. Bundan kuşku duymamak gerekir.

Bu noktada geçerken, Suruç katliamının emperyalistler ve Türkiye için yaratmış olduğu işlevsel siyasal sonuçlara dikkat çekmek isterim.  Bunu “iç güçler” in mi yoksa “dış güçler”in mi yapmış olduğuna dair tartışmanın bu şartlarda bir anlamı yoktur. Bu her iki gücün epeydir  iç içe geçmiş olduklarını bir kez daha belirtmek isterim. Elde edilmek istenen siyasal sonuçlara odaklanmanın daha anlamlı bir iş olacağını düşünüyorum.

Şimdi konuya ilgi duyan herkes IŞİD’in ABD, İngiltere, Fransa, Türkiye, S.Arabistan, Israil, Katar demek olduğunu biliyor. Ancak sanki böyle değilmiş gibi davranılıyor, akıl yürütülüyor. Önce bu tespitin konulması gerekir. Aksi halde konuyla ilgili hiç bir analizin, önerinin manası olmayacaktır. Sözde IŞİD karşıtı koalisyonun ABD tarafından kurulmasından sonra IŞİD daha organize bir hale gelmiş, sahasını hem genişletmiş hem emperyalist isterler doğrultusunda sınırlar belirlemiş, şiddetinin dozunu arttırmıştır.

Bu arada, Erdoğan ailesinin IŞİD sayesinde temin ettiği ekonomik çıkarlara ve onunla olan ekonomik ilişkisine dikkat çekmeyen bir analiz de Türkiye IŞİD ilişkilerini kavramak bakımından eksik kalacaktır. Erdoğan, ailesinin ekonomik çıkarlarıyla emperyalist çıkarlar arasında tutarlı bir ilişkinin olması gerektiğinin farkındadır.

Bu sözde IŞİD karşıtı koalisyonun başına ABD adına atanan kişi önde gelen bir neocon olan general John Allen’dir. IŞİD’in bütün organize faaliyetleri onun tarafından yönlendirilmektedir. Türkiye’yi “güvenli bölgeler” konusunda teşvik eden de Allen’dır.

Esasen Obama, Allen’ı bu göreve Pentagon’un büyük baskısına karşı koyamayarak atamıştı. Suriye ve Irak’taki bir çok gelişmede bu generalin dayandığı iktidar kliklerinin (dış bakan Kerry de bu kliklere dahildir) Obama’yı bypass etmeleri söz konusudur. Mesela son gelişmeler Obama’nın Afrika gezisine rast getirilmiştir. Bu Iran’la varılan nükleer antlaşmaya karşı bir hamle olarak da görülebilir.

Yani hep söylediğim gibi ABD yönetimi yekpare bir yapı değildir. Ancak farklı içerikleriyle, öncelikleriyle  bu yapının tümü emperyalisttir, saldırgandır. Bunda hiç bir tereddüdün olmaması gerekir.

Rusya’nın son hamlesi, öncekilerine göre daha geniş bir Esad’lı koalisyonu öngörmektedir. Bunun gerçekleşmesi durumunda Suriye sorunu etrafında kağıtların bir kez daha yeniden karılması söz konusu olacaktır. Böyle bir karılma oyuncular arasında ve içinde de yeni kopuşları, saflaşmaları getirebilecektir. Mesela Suriye Kürt hareketi Esad’a yakınlaşarak anti-Amerikan bir çizgide konumlanabilir. Böyle bir olasılığın gerçekleşmesinin Türkiye’deki de dahil, genel olarak Kürt hareketi için önemli sonuçları olur. Anlamlı ayrışmalar gündeme gelebilir. Sonuçta Kürt siyasetine tutunmuş Türk sol siyasetleri bir kez daha hiza alırlar. Zaten şimdiden bunun işaretlerini tespit edebiliyoruz.

Kürt siyaseti, PKK izlediği çizgiyle adeta kendi kendisini içine hapsettiği bir labirent örmüştür. Gerilla savaşı tehditiyle desteklenen “barış süreci” nin bugün geldiği noktada PKK’nin (daha önce bir çok kez belirtmiş olduğum gibi) askeri hareket kabiliyeti gayet sınırlıdır. Teröre başvurması kendi coğrafyasında dahi meşruiyet alanını daraltacak sonuçlar doğuracak, legal Kürt siyasetinin kazanmış olduğu mevzilerin yitirilmesine veya zayıflamasına neden olabilecektir. Karşılıklı olarak milliyetçiliklerin yükselmesine katkı yapacaktır.

Artık “barış süreci” nden sonra silahlı mücadele başlatmak kolay olmayacaktır. PKK, ama en çok da Kandil kanadı, bu sürece dahil olarak, zaten ta baştan beri var olan siyasetsizlik, programsızlık sorununu daha da takviye etmiş, hareket üzerinde ilerici bir vizyonu bulunmayan işbirlikçi burjuva siyasal etkilerin ağırlığının artmasına neden olmuştur. “Esir önderlik” şartlarında Kürt siyaseti zaten arızalı olan siyasal cevvaliyetini tamamen yitirmiştir. Oyun kuruculuğu, beyin görevini emperyalistlere vererek kendi kendisini depolitize etmiştir. Bunun askeri kanat üzerinde de olumsuz etkilerinin olmaması mümkün değildir.  Bugün Kürt siyasetinden yükselerek Türk sol çevrelerini de etkisi altına alan (son örneği HTKP’dir) oportünizmi bu açıdan da okumak meşrudur.

NOTLAR:

(1) Yazıyı yazdıktan bir gün sonra bazı medya organlarında Rusya’nın Türkiye’ye karşı sert bir tepki vermemiş olduğuna dair Rus hükümeti kaynaklı açıklamalar yer aldı. Ancak aynı gün aynı kaynaklarda gerek Rusya başbakanının ve gerekse Rus dış bakanlığı çevrelerinin Türkiye’nin IŞİD ve Suriye konusundaki davranışlarıyla ilgili olarak dile getirdikleri sert eleştiriler de yer buldu.

Tweetle