Etiket arşivi: diktatörlük

SEÇİMLER ÜZERİNE 2

Yayın tarihi
Cevapla

Seçim sonuçlarının analiz edenlerin dikkat çektikleri bir konu da, halk kitlelerinin neo-liberal parasalcı ekonomik politikaların gereği olarak borç, kredi, taksit sarmalı içine sokulmuş olduğu gerçeğidir. Parasalcı ekonominin motoru borçlandırmadır. Özellikle son otuz küsur yılda, global ölçekte, sıcak para akışındaki artış hemen hemen yüzde 25 düzeyindedir. Global GSMH içinde finansal varlıkların payı dört misli artmıştır. Global ölçekte, finansal varlıkların değeri 1980’de 10-12 trilyon civarındayken, 2008’de patlayan kriz öncesinde, bu varlıkların değeri 200 trilyon dolara yaklaşmıştır. Bu finansal sermayenin borç, kredi vererek beslendiği malumdur. Artık iktisadi durumun analizinde kullanılan  kriterler içinde  “fert başına borçluluk” ölçütü,  “fert başına gelir” ölçütüne nazaran daha büyük bir önem kazanmıştır. Nitekim, ABD’de kriz patlak verdiğinde, ülke fertlerinin her 100 dolarlık gelire karşılık 129 dolar borçları olduğu tespit edilmişti.

Türkiye’de de durum farklı değildir. Bu vak’a bireylerin siyasal davranışları üzerinde etkili olmaktadır. Borç sarmalındaki bireyin istikrar arayacağı aşikardır. Ancak bu iktisadi koşulların sürdürülmesi, tıpkı ABD’de, Yunanistan’da ve başka yerlerde olduğu gibi, mümkün değildir. Krediler, verilmiş borçlar geri dönmezse, ödenmezse, sistemin işlemesi mümkün olamaz. Yakın bir zamanda, en çok kredi dağıtılmış alanların başında gelen konut sektöründen başlayacak bir krizin ortaya çıkacağı tahmin ediliyor.

Kredi, taksit sistemi, dar gelirli yurttaşları istikrar arayışı içine sokarken , bununla bağlantılı olarak onların kendileriyle ilgili sınıfsal öz algılarını da manipüle ediyor. Bu bakımdan maddi olanaklara kavuşmak, yaşam kalitelerini arttırmak  anlamında modernleşmek arzusundaki gelenekçi halk kesimleri arasında yanlış bir  “orta sınıf” bilinci oluşuyor. Cüzdanında üç beş adet kredi kartı bulunan kişi, kendisini orta gelir grubuna dahil olarak tahayyül edebiliyor. Böylece düzene bağlanma ihtiyacı duyuyor. Elimde bilimsel araştırma sonuçları bulunmuyor, ancak sokakta yaptığım gözlemler, bu “orta sınıflaşma” kuruntusunun en az kentli modern halk kesimleri kadar, geleneksel halk sınıfları arasında da yaygın olduğunu gösteriyor. Söz konusu kesimlerin tüketim davranışları, modern kesimlerin benzer davranışlarını model almaktadır.

Parasalcı kapitalizm girdiği her yerde balonlar yaratır. Bu balonlaşma sadece iktisadi bir vak’a değil, aynı zamanda, bireylerin konumlarıyla ilgili öz algılarına dahi müdahale eden, onu çarpıtan bir işleyişe sahiptir. Ekonomik temeli patlayıp, çökünce, sosyal sonuçlarının, siyaseti etkileyecek sosyal-psikolojik sonuçlarının  olacağı aşikardır. ABD’de, Yunanistan’da, İtalya’da ve başka yerlerde sonuçlar halen dramatik bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Sistem, başlangıçta verdiklerini, misliyle geri almaktadır : “Sana 100 dolar veriyorum, bana 129 dolar geri ödemen gerekiyor”. Borç sarmalı içerisine sokulmuş insanın siyasal ufku daralır. Gericileşir. Çoğu durumda, kendisini egemenlerin elinde bir rehin olarak görür. Kriz patlak verdiğinde, bunların otomatik olarak sola meyledecekleri beklentisinin de, genel olarak, kuruntudan öte bir anlamının olmadığı dünyada yaşanmakta olan vak’alar dolayısıyla gözlemlenebilmektedir. Yani, amiyane tabirle, denize düşen yılana sarılabilmektedir. Bugün halen geniş halk kesimleri tarafından Berlusconi’lerin, Papandreu’ların, Timoşenko’ların, Tayyip’lerin yani müsebbiplerin kurtarıcı olarak görüldüğü ortadadır.

Parasalcı ekonominin bir başka sosyal sonucu,  rant, yağma ve kumarhane ekonomisinin başat hale gelmesi, reel ekonominin, tarım ve sanayinin  gerilemesiyle, kentlere yığılan ve safları giderek artan fazla iş gücü işlevi gören  nüfustur. Bu nüfus içinde faşist diktatörlüğe, ırkçı, gerici diktatörlüklere taban teşkil edecek, kendilerini bekledikleri bir karizmatik liderle özdeşleştimeye hazır “kalabalık” ın oluştuğu açıkça görülmektedir. Rant ve kumarhane ekonomisi hem burjuva sınıf içinde hem de halk sınıfları içinde lumpenleşme eğilimlerini güçlendirmektedir. İşbirlikçi yapısının da katkısıyla burjuvazi  bu eğilime teşnedir. Bununla birlikte, bu lumpenleşme  vak’ası sadece ülkemiz için geçerli değildir. Benzer durumdaki ülkelerde ve hatta  Batı’da da, şu ya bu derecede, canlı bir olgudur.

Yaygın kredi sistemi, bir çok bireyi, kendi işini kurma hayalini gerçekleştirmeye sevk etmiştir. Ülkede esnaflaşma ve esnaf iflası dikkate değer bir olgudur. Esnaflaşma eğilimi, AKP’nin siyasal tabanını konsolide etmektedir. Gelgelelim bu kesim, ekonomik durgunluk ve buna ilaveten büyük sermayenin rekabeti karşısında gayet kırılgandır. Artan iflaslar bunun göstergesidir. Bu kesimler, ekonomik baskılar altında daha otoriter siyasal arayışlar içerisine giriyorlar.

Türkiye’de işçi sınıfı ağırlıklı olarak küçük işletmelerde yoğunlaşmıştır. Sanayinin, KİT’lerin çeşitli şekillerde tasfiyesi, sendikal yapılanmayı sadece nicelik olarak değil, nitelik olarak da zayıflatmış, sendikalarda, emekten yana siyasal programlarla bağlantılandırılmamış ekonomist yaklaşımları konsolide etmiştir. Yedek işçi ordusu saflarının sürekli genişlemesi (Aslında bu global bir sorundur. Emperyalistler üçüncü dünya iş gücünü kendi ülke emekçilerine karşı yedek iş gücü şantajı adına kullanmaktadırlar. Bunu sadece kendi ülkelerindeki göçmen nüfusla değil, Çin, Hindistan, Vietnam, Tayland,Pakistan, Bangladeş, Endonezya gibi ülkelerdeki reel ve yedek iş gücü sayesinde de yapıyorlar.) Taşeron uygulamaları, sosyal güvencesiz çalışmanın yaygınlaşması, siyasal kayırmacılık, yandaşlık, cemaatçilik, şantaj, işini kaybetme korkusu gibi etkenler de ülkemiz işçi sınıfının bütünsel sınıfsal öz algısını çarpıtmıştır. İşçi sınıfı içinde gerici siyasal davranışlar ihmal edilemeyecek bir düzeydedir. Bu arada işbirlikçi sendikacılık da öncelenmemiş ölçüde vak’adır.


BURJUVA CUMHURİYET,12 EYLÜL VE AKP

Yayın tarihi
Cevapla

AKP’ye muhalefet edenlerin çoğu, onun karşısına hangi alternatifi koyduklarını net olarak belirtmiyorlar. Bir çok kişi, “anti-AKP” olarak ifade edilebilecek, salt negatif bir muhalefeti öngörüyor. Anti-AKP tavrı, bugün “anti-kapitalizm” şiarı altında dünyanın çeşitli ülkelerinde gösteriler yapanların konumuna benziyor. Tek başına negatif bir karşıtılık siyasetinin  hiç bir pozitif anlamı yoktur. Pozitif bir sonucunun olması da beklenmemelidir. 

AKP muhaliflerinin büyük denebilecek bir kısmı,”Atatürk devrine”  geri dönüş çağrısını da kapsamına alan,  AKP öncesini ihya etme eğilimindedir.  Bu irticadır. İrticadan, geçmişte ideal haliyle mevcut olduğu varsayılan ve  sonradan yapılan yanlışlar nedeniyle , hatta ihanetlere maruz kalarak, bozulmuş bir düzene geri dönüş siyasetini anlıyorum. Yani irtica,  hayali bir  “altın devir” i, siyasal olarak, yeniden canlandırma talebidir. Tarihte altın devirler yoktur. Son kertede, genel olarak üretici güçlerin önünü açan ya da onların kendilerini gerçekleştirme olanaklarını sınırlayan, engelleyen olaylar vardır. Yine bu olaylar arasında, genel olarak,   süreksizlik ya da kopuşlar  halinde süreklilikler vardır.

12 Eylül davası münasebetiyle, haklı olarak AKP devrini 12 Eylül’ün devamı olarak gösterenler, 12 Eylül’ün Cumhuriyet’in evrim sürecinin çocuğu olduğunu, sürecin gerçekleşme koşullarını ağırlaştıran kopuşlarla,  27 Mayıs, 12 Mart olarak kendisini ifade eden siyasal metodunun izleyicisi  olduğunu ihmal ediyorlar.  Gerek 12 Eylül ve gerekse AKP rejimi genel hatlarıyla kemalist cumhuriyetin siyasal metodolojisine, tarzına aykırı uğraklar değildir. İrtica siyaseti yenilgi psikolojisinin çaresizliğinden doğar. Ancak, bu çaresizliğin kaynağının bizatihi bu reaksiyoner tutumdan, irticai siyasal akıldan çıktığı görülmez. Yapılması gereken, kopuşlar halinde de olsa, süreklilik arzeden mevcut siyasal çerçevenin, isterseniz,  tarzın dışında siyaset üretmektir.

Kemalizm sadece bir siyaset tarzıdır. Bir siyaset tekniğine işaret eder. Mesela, kamusal, eşitlikçi bir toplumsal örgütlenmeyi öngören sosyalizm gibi, toplumsal bir projesi yoktur. Kendisini toplumsal formasyon anlamında  disipliner pratikleri gerçekleştirme süreci olarak kurgulamaz. Onu kapitalizm çerçevesi içinde uygulanması öngörülen, burjuva toplumunun gerekleri doğrultusunda,  burjuva sınıfından özerk olarak eyleyen, yani   reel olarak burjuva sınıfının genel çıkarları adına, bürokratik araçlarla sürdürülen  bir siyaset tarzı olarak görmek gerekir.  Bu anlayış tanım itibariyla otoriterdir. Devlet inisiyatifini, halk inisiyatifi üzerinde tanımlar ve olumlar. Sözde toplumsal eşitlik , özde faşizan bir korporatizm söylemini öne çıkartır. Kemalist  siyasal çerçeve içinde gelişmiş olan,  bugünkü AKP rejimi, kendisinin de içinde gelişmiş olduğu  bu kemalist konuma artık ihtiyaç duymayan tekelci burjuvazinin,  emperyalist sisteme neo-liberal bir yeniden entegrasyonun istendiği koşullarda, söz konusu neo-liberal misyonun siyasal taşıyıcısı olmuştur.

Cumhuriyetçilerin emperyalist dünya sistemine en erken entegrasyon girişimi 1926’dadır. Liberal kapitalist sisteme entegrasyon, kısa bir süre sonra patlak veren kapitalist dünya ekonomisindeki bunalım nedeniyle, gerçekleşememiştir. TC devleti bakışını, bu sıralarda, proletarya diktatörlüğü kontrolünde devlet kapitalizmi (NEP) uygulamasından, tarihte ilk kez, sosyalist ekonominin kurulmasına doğru gayet başarılı bir geçiş yapmakta olan SSCB’ne çevirmiştir. 

Henüz burjuva sınıfın sermaye olarak pek güçlü olmadığı koşullarda, kaçınılmaz olarak burjuva sınıfından nispeten yüksek ölçüde özerklik yeteneğine sahip, burjuvazinin  siyasal ve bürokratik temsilcileri burjuva toplumun gelişmesi için SSCB katkısıyla devlet kapitalizmi, ithal ikameci ya da merkantilist bir pratikten başka bir çıkış yolu olmadığına inandı. Nasıl SSCB, sosyalizm inşası yolunda özü itibariyle, kapitalist olan önlemleri (NEP= yeni ekonomi politikası) uygulanması gerekli bir uğrak olarak gördüyse, Ankara’daki kemalist rejim de, kapitalizmin inşası yolunda, devlet kapitalizmi uygulamasını gerekli görmüştü. Bugün atfedilen anlamında, kemalist siyasal tarzın  bu kararın alınmasıyla uygulanmaya başlanmış olduğunu söyleyebiliriz.  Dolayısıyla, “NEP uygulamasına girişmiş bolşevik yönetim ne kadar kapitalistse, SSCB katkısıyla devlet kapitalizmi inşasına girişmiş kemalistler de o kadar sosyalist idiler” şeklindeki bir kıyaslama yanlış olmayacaktır. Bolşevikler bir dünya devrimi beklentisiyle hemen sosyalizme geçişin gerçekçi olmadığını çok geçmeden saptamışlar ve politika değişikliğinin -bir süreliğine- gerekliliğini kavramışlardı. Yani NEP realizmine dönmüşlerdi.  Türkiye’de burjuva sınıfının temsilcileri olan cumhuriyetçiler de, ulusal kurtuluşçu, anti-emperyalist siyasetin anti-kapitalist boyutunu kavrayıp, bunun kurmayı planladıkları toplum için bumerang olacağını tespit etmişlerdi. 1926 Türk-İngiliz  işbirliği bu tespitten çıkmıştır.  Nasıl bolşeviklerin bekledikleri “dünya devrimi” Batı Avrupa’daki büyük siyasal kriz nedeniyle gerçekleşmediyse, bizdeki emperyalist sisteme entegrasyon beklentisi de, 1929 büyük bunalımı gerekçesiyle  gerçekleşememişti. Nasıl proletarya diktatörlüğü koşullarında uygulanan NEP dönemi, Sovyetlerin kapitalizmi benimsemiş olduğu anlamına gelmiyorduysa, kemalistlerin burjuva diktatörlüğü altında yürüttükleri devletçilik de, Türkiye Cumhuriyeti’nin  sosyalizmi benimsemiş olduğu anlamına gelmiyordu. Bu süreci yanlış yorumlayarak, Atatürk ve kemalist çizgisini “sosyalist” olarak etiketlemek doğru değildir. Unutmayalım ki, Batı’daki büyük kapitalist ülkeler dahil, dünyanın bir çok ülkesi, hemen hemen aynı yıllarda,bir kısmı biraz daha sonra benzer politikaları, hatta bizde hiç bir şekilde gerçekleşmesine izin verilmemiş daha sol bir çerçeve içinde, sosyal demokratik boyutlarıyla uygulamaya koymuşlardı.

Türkiye’nin tekelci burjuvazisi, kemalist siyasal tarzın, neredeyse kesintisiz 10 yılı aşan bir zaman içinde uyguladığı, devletin motor rolüyle tanımlanan kapitalistleşme  siyasetinin çocuğudur. Bu modelle, tekelci burjuvazinin  sermaye birikiminin asli kaynağı yaratılmıştır. Öte yandan yine bu süreç içersinde, korporatist bir “birlik, beraberlik, ayrışmamış, kaynaşmış kitle” manipülasyonuyla emekçi kesimlerin, yoksul köylülüğün sömürüsüne hız verilmiş, bu sınıfların sözcüsü olan hareket ve eğilimler, aydınlar bastırılmıştır.  

Bu devletçi kemalist siyasetin devrede olduğu sıralarda, başvurulmuş olan anti-emperyalist siyaset ve söylem, rejimin o sıralarda uygulamakta olduğu korumacı kapitalist ekonomik siyaset bakımından uygundu. Yani bu siyaset ve söylem sadece sosyalist SSCB ile yürütülen ilişkilerle izah edilemez. Türkiye, SSCB ile sosyalizm kuruculuğu adına değil, paradoksal olarak, kapitalizm kuruculuğu adına ilişkiler kurmuştur. Kemalist rejim bu burjuva kapitalist vizyonundan bir sapma göstermemiştir. Ankara’nın NEP’i, Moskova’nın NEP’i gibi amaca giderken başvurulmak zorunda kalınan taktik bir araçtır. Yalnız, ikincisinin amacı sosyalizm iken birincisinin meramı kapitalizmdir.  

Türkiye devleti, büyük savaş sonrasında, ta baştan taşıdığı kurucu misyon gereği, dünya kapitalist sistemine yeniden entegre olmuştur. İzlediği devletçi politika, entegrasyonun gerekleri bakımından aykırı bulunmamıştır. O yıllarda henüz devlet kapitalizmi istenilen, ya da, en azından, kararlılıkla uygulanmasında, entegrasyon ya da kapitalist dünya sisteminin genel işleyişi bakımından  sorun olarak görülmeyen bir politikadır.

Soğuk savaş koşullarında entegrasyon özellikle siyasal-askeri açıdan büyük bir önem arz etmekteydi. Sıcak savaş bitmiş, ancak savaş bitmemişti. Çok daha uzun ve kapsayıcı olan soğuk savaş periyotuna girilmişti. Bu periyotta, kapitalist ülkelerin izleyecekleri ekonomik yoldan çok, genel siyasal çizgileri önemliydi. Bu sıcak olmayan savaş içinde yer aldıkları taraf önem taşıyordu. Daha doğrusu, soğuk savaş dönemi, ekonominin değil, siyasetin öne çıktığı bir dönemdir. Son çözümlemede her türlü savaş siyasettir. Politik olarak sonuç alınabilecek bir olaydır. Bu yolda, ekonomi politikanın hizmetindedir. Esasen soğuk savaş yılları boyunca en sağcısından (Türkiye örneği),  en solcusuna  (Batı, ama özellikle Kuzey  Avrupa örneği ) kadar, emperyalist sisteme merkez ve çevre olarak dahil ülkelerde, genel olarak, korumacı, devletçi, sosyal bakımdan takviye edilmiş, “gelir bölüşümü” kaygusuyla hareket eden ekonomi politikaları gözetilmiştir. Sosyalist blokla sürdürülen soğuk savaş, sadece askeri bir yarışmadan ibaret değildi. Bu savaşın ideolojik, sosyal, ekonomik boyutları daha fazla öne çıkıyordu. Bu bakımdan, sosyal vurguları bariz olan ekonomik anlayış uygun görülmüştü.

Bütün bu süreçler boyunca izlenen ekonomik politikaların sadece farklı  sınıflar arasında değil, burjuva sınıf fraksiyonları arasında da çıkar  ilişkilerini  etkilemiş olduğu vak’adır. Bu çelişkiler içeren süreçlerden,  taraf olma durumundaki,  nispi olarak özerk,  bürokratik yapının etkilenmemesi de olanaklı değildi. Bürokratik anlayış ve kurumlar arasında, kadrolar içinde  bir çatışma meydana gelmesi, her yol ayrımında kaçınılmaz olmaktadır.

Sovyetlerde, NEP döneminin sona erdirilerek, sosyalizm inşası programına geçilmesi, nasıl bu dönemin sürdürülmesini isteyenlerin (başlarını, NEP’in de teorisyeni olan,   Bukharin’in çekiyordu)  direnişiyle karşılaşmış, sonunda sosyalizm yanlıları tarafından tasfiyelerini gerekli kılmışsa, benzer bir çatışma Türkiye’de de  olmuş,   devletçi politikanın belli bir uğraktaki ihtiyaçlarına yanıt vermiş olduğunu, artık ona ihtiyaç duymadığını dile getiren tekelci burjuvazi tarafından, devletçi kapitalizmi savunan kemalistlere karşı, etkileri  bugün de devam eden tasfiyeler gerçekleştirilmiştir.

Kemalist devletçilik süreci düz bir çizgi boyunca gelişmez. Örnekse, korumacı devlet kapitalizmi uygulamasıyla sermaye birikimini arttıran sanayi burjuvazisi, serbest pazarcı, ithal ikameciliğinden  şikayetçi iç ve dış ticaret burjuvazisiyle çıkar ayrılıklarına düşmüştür. DP’nin sanayileşmeden çok, ticarileşmeyi ve ticaret burjuvazisini nispeten daha fazla gözeten ekonomi politikaları, finans-kapitali temsil eden sanayici, bankacı büyük sermaye kesimlerini tatmin etmemeye başlamıştır.

Hiç kuşkusuz ülkemizde gerçekleşmiş (bu yüzden gerçekleşebilmişlerdir) bütün askeri  müdahaleler büyük ya da tekelci sermaye adınadır. Yine hepsi dünya kapitalist sistemiyle, sistemin artan tekelleşme eğilimleri çerçevesinde,  yeni bir entegrasyon temin amacını taşır.  Her darbe öncesinde, uygulamada olan ekonomik modelin kapitalist dünyayla entegrasyonun aksadığı (örnekse, döviz sorunları) saptanacaktır. Ancak darbeleri çağıran süreçleri sadece ekonomik boyutuyla değil, ekonomik, siyasal, ideolojik yapısal kriz momentleri olarak görmek isabetli olacaktır. Burada asıl dikkat çekici olan, izleyen her entegrasyonun ülkedeki tekelci burjuvaziyi, merkezdeki tekellere, uluslararası finans kapitale daha bağımlı bir bileşen haline getirmiş olmasıdır. Türkiye’deki finans kapital, özellikle 12 Eylül darbesi sonrasında, öncelenmemiş ölçüde uluslararası bir karakter kazanmıştır.  Bu süreç içinde, sistemin isterleri doğrultusunda, sanayici eğilimlere, mali-spekülatif eğilimler adına galebe çalınmıştır. Türkiye gibi bağımlı ekonomilerin, yeni entegrasyon koşullarında  kırılganlığı, “sıcak para” girişlerine bağımlılık yoluyla arttırılmıştır. Bu yeni bağımlılık çerçevesinin önemli siyasal sonuçları olmuştur. AKP bu sürecin siyasal sonucudur. AKP’nin önünü açan, öncesi ve sonrasıyla, sol devrimci ve demokrat güçlere karşı terörist kalkışmaların planlı bir şekilde yürütülmüş olduğu 12 Eylül faşist darbesi olmuştur.

27 Mayıs da dahil, bütün askeri darbeler AKP’nin habercileri olarak görülmek gerekir. Bizatihi AKP rejimi de, bu sözü edilen öncüllerinin habercisi ve yaratıcısıdır. Bugün bu rejim dolayısıyla, bu öncüllerin ya da etapların onun habercisi olduklarını görebiliyoruz. Böylece AKP’nin tarihini yazabiliyoruz. Bunu yaparken burjuva cumhuriyetin tarihini de yeniden yazma ihtiyacı duyuyoruz. Nasıl cumhuriyetin dayandığı mantık bizi bugün AKP rejimi koşullarına getirmişse, yani AKP’yi haber vermişse, AKP rejimi de, Cumhuriyetin bugünkü yerine evrileceğini, bugünden geriye bakarak haber vermektedir. AKP vak’asından sonra artık Cumhuriyet tarihini AKP öncesinde olduğu gibi okumamız kabil değildir. AKP o tarihi yeniden yaratmıştır. SSCB karşısında önce tampon sonra vasal devlet işlevini benimseyerek emperyalist sisteme dahil olan TC, tampon olduğu devlet ortadan kalkınca, elbette yeni emperyalist misyonlar adına dönüşecekti.

Proletarya devrimcileri için hesaplaşma, bu sürecin bütünüyle sorgulanarak dönüştürülmesi anlamına gelir. Bu sorgulama, tanım itibarıyla, devrimci bir etkinliktir. Doğrudan düzeni hedefler. Bu çerçeve dışında, sorunu, sorumluluğu  onun içinde yer almış bir kaç aktöre yüklemek suretiyle yapılacak her hangi bir sorgulama, “hesaplaşma”, burjuva düzeninin aklanması anlamına gelecektir. Bu kez neo-liberal entegrasyon adına kemalist cumhuriyet’in en baskıcı metot ve gelenekleri üzerinde yükselen, ve onun bu  tarzını  sahiplenmiş olan AKP’nin 12 Eylül rejimini yargılayabileceğine inanmak, eğer kasıtlı ve planlı bir demagojik   çaba değilse, en hafif ifadeyle, safdilliktir. Düzenin tuzağına düşmektir.





My Great Web page