Deniyor ki, İsrail savaşı bütün bölgeye yaymak istiyor. Oysa, bir savaşı çok geniş bir coğrafyaya yaymak, askeri bakımdan akıllıca olamaz. Enerjinizi tüketir, odağınızı zamanla gözden yitirirsiniz. Bir rutinleşme hali oluşur. ABD, böyle bir stratejiyi oğul Bush devrinde denedi, olmadı.

İsrail, kendisi için öncelikli tehdit olarak gördüğü Hizbullah, Husiler ve onlara destek veren İran ve Suriye gibi, Batı’nın da düşman olarak gördüğü devletleri, siyasal yapıları tahrik ederek kendisine saldırmaya teşvik ediyor. Böylece NATO’nun aktif desteğini alarak bu yapıları etkisizleştireceğini hesaplıyor.

Aslında, İsrail’in bu planı her zaman uygulamadadır. Emperyalistler de değişen derecelerde gereğini yapmaktadırlar. İsrail’in bugün bunu daha ileri bir aşamaya itmek istemesi anlaşılırdır. Ancak, beklediğinin olması (Hem emperyalistlerin hem de İran ve Suriye gibi ülkelerin alttan alma eğilimleri nedeniyle) zor görünüyor.

Reisi ve Haniyeh suikastlerinin zamanlamalarına dikkat edilmelidir. Reisi, İran’daki iç çekişmeleri, siyasal belirsizliği, Çin ve Rusya’nın başını çektikleri kampa ekonomi-politik anlamda, stratejik olarak dahil olarak aşmak, İran’ın siyasal rotasını netleştirerek, rejimin güvenliğini arttırmak istiyordu ( Önceki bir iki yazıda değinmiştim). Reisi, İran yönetici sınıfı içindeki (toplumsal tabanını sürekli genişleten) giderek palazlanan belli bir fraksiyonu ve İsrail’i hayli tedirgin eden bir yola girmek üzereydi.

Öldürüldü. Seçimler yapıldı. Batı’yla iyi ilişkileri öncelikli gören, Reisi’nin siyasal çizgisine karşıt bir siyaset izleyeceğini, örtülü bir biçimde de olsa, ilan eden (bu arada, liberal tavrıyla, başörtüsü sorununu da siyasal-ideolojik bir kaldıraç gibi kullanan) İran yönetici sınıfı içinde, emperyalizmle neo-liberal entegrasyonu savunan son yirmi yılda iyice palazlanmış İran finans-kapitalinin temsilcisi Pezeşkiyan seçimi kazandı.

Aynı sıralarda, Çin’in girişimleri ve Rusya’nın katkılarıyla Filistinli gruplar arasında bir siyasal uzlaşma sağlandı. Hamas bu uzlaşmanın en önemli taraflarından biriydi. Siyasal olarak bu, hem Filistin hem de işgalci-sömürgeci İsrail için önemli bir başlangıç anlamına geliyordu.

Hamas lideri tam bu sırada katledildi. Tıpkı Reisi cinayetindeki gibi, katil tek başına İsrail değildir. İran’daki ve İran bakımından özel, tarihsel bir anlamı olan Azerbaycan’daki emperyalizm ve siyonizm kontrolündeki (ya da onunla şu ya da bu derecede bağlantısı olan, çıkar birliği olan) güçleri de ihmal etmemek gerekir.

Hangi devlet olursa olsun, Çin, Rusya, İran, Türkiye, ABD, İsrail vs. siyasal olarak monolitik yapılara referans vermezler. Her düzeyde sınıf çelişkileri ve mücadeleleriyle kat edilirler. En merkezci olan devlet dahi kendi içinde merkez-kaç güçlerle mücadele halindedir. Bunu da hiç ihmal etmeyelim.

İsrail, sadece ABD ve AB devletleri içinde değil, bölge devletleri içinde de güçlü. Basitçe bir “lobi” etkinliğini kastetmiyorum. Ekonomi-politik bağlantılardan söz ediyorum.

Bugün, siyonizm söz konusu olduğunda Irak ve Suriye’nin kuzeyindeki Kürt siyasal yapılarıyla, Azerbaycan’a özellikle dikkat etmek lazım.

Savaşı çok geniş bir alana yayarak kazanmayı planlamak, ekonomik açıdan, askeri açıdan pek akıllıca değil. Doğru.

Bu noktada, bir doğru daha var: Çok daha düşük maliyeti olan, Truva atları oluşturarak, onlarla içerden ilerlemeye çalışmak.

Siyasal İslam da, özellikle de Sünni siyasal İslam, tıpkı siyonizm gibi emperyalizmin ihtiyaçlarına yanıt verecek biçimde oluşturulmuştur. Her ikisi de emperyalizmin arabasına koşulmuşlar, ona hizmette yarış halindeler. Bunu yaparken, birbirlerini de sürdürülebilir kılarlar. Bu bakımdan, nerede siyonizm varsa, orada siyasal İslam; nerede siyasal İslam varsa, orada siyonizm hazır ve nazırdır. İşbirliği halinde tabii. İkisi müttefiktir. Dahası, birbirlerine siyasal ve ideolojik olarak muhtaçlar. Suriye ile ilgili erken yazılarda bu konuya daha ayrıntılı olarak değinmiştim.

Hem bizim için hem yabancı devletler için siyaseten yapılacak en büyük yanlış, Erdoğan’ı ve onun resmi muhalefetini ciddiye almaktır.

Zaten onun “sosyolojisi” üzerindeki etkisi (ki, aslında vaka “sosyolojik” olmaktan “psiko-sosyolojik” veya “sosyal-psikolojik”tir. ) , ezik, itilmiş-kakılmış kasaba, varoş ahalisinin kendi kendisini tatmin etmesine aracılık etme yeteneğiyle çok alakalıdır. Kendisi de bunun farkındadır.

Her fırsatta “van minüt” çekmesi, böylece bir an için de olsa, malum “sosyolojisi” ni hazza ulaştırması gerektiğini bilmektedir. Kendisi de zaten o sosyolojiden çıkmıştır. Bu tür hazların ne anlama geldiğini çok iyi bilmektedir.

Komik olan, Erdoğan’ın, “Libya ve Karabağ’a nasıl girdiysek” diye başlayan tiradıdır. Ben söyliyeyim, Libya’ya, NATO şemsiyesi altında; Karabağ’a da ABD, İsrail ve Rusya’nın izin vermeleri, teşvik etmeleriyle girdiniz. Bu arada, Azerbaycan da İsrail’in gayet sıkı bir müttefiki.

En ironik olanı, halen “girmiş bulunduğu” Suriye’ye nasıl girdiysek demiyor, daha doğrusu, diyemiyor olmasıdır.

Erdoğan, İsrail’e karşı bir siyasal tavır almak istiyorsa, önce onu devlet olarak tanımaktan vazgeçsin. Onunla askeri olan da dahil, her türlü ilişkiyi, bu arada, üçüncü ülkeler üzerinden yapılan yağlı-ballı ilişkileri de, kessin. Onun işgalci, sömürgeci bir ülke olduğunu ilan etsin. İki devletli çözüm de dahil, emperyalistlerin dayattıkları, dayatacakları her türlü planı reddetsin. Sadece işgalcilerden arındırılmış, ülkelerinden sürülmüş Arapların geri dönmeleriyle kurulacak bağımsız Filistin devletini tanıyabileceğini duyursun. Türk devletinin resmi politikası haline getirsin.

Yapabilir mi? Yapamaz. Çünkü öncelikle bu bölgedeki AKP rejimi de dahil, bütün gerici rejimler emperyalist-siyonizm sayesinde var olduklarını, ona tutunmaya devam ederek varlıklarını sürdürebileceklerini gayet iyi bilmektedirler.

Türk ordusu şöylemiş de, böyleymiş de, laf olsun torba dolsun! Hangi Türk ordusu? O artık fiilen ve ruhen “ÖSO” ya dönüştü. ÖSO’yu “Kuvvay-ı Milliye” ilan etmediler mi? Böylece, “kuvvay-ı milliye ruhu” nun bugünün Türkiyesinde tuz ruhu kadar kıymeti harbiyesinin bulunmadığını da gösterdiler. Vahideddin’in ordusuna da karşı kurulmuş, ona başkaldırmış Kuvvay-ı Milliye, Vahideddin Köşkü’nü ve Vahideddin taslaklarını selamlar mıydı?

O ordu vaktiyle NATO ordusuna dönüşmüştü. Artık yine NATO hizmetinde, TC tabelası altında, “ÖSO”dur. İsrail’e girecekmiş, haydi gir elini tutan mı var?

Bakınız, TC 1946’dan itibaren artık 1923’teki TC değildir. Hatta AKP devrinden itibaren 1946’daki TC de değildir. Çünkü 1946’da kurulan dünya artık ortada yoktur.

Öte yandan, bu rejimin resmi muhalefeti de elbette, “Saray”ın muhalefeti” gibi davranacaktır. Tıpkı Kılıçdaroğlu gibi, Özel de, İmamoğlu da gayri ciddi, halkı salak yerine koyan (“tıpış tıpış oy vermeye gideceksiniz”) , kendilerine bu rejim tarafından verilmiş görevleri hakkını vererek yerine getirmiş, getirmekte olan siyasal figürlerdir. Erdoğan’ın sözlerine ne kadar güvenilebilirse, Kılıçdaroğlu’nun, Özel’in, İmamoğlu’nun sözlerine de o kadar güvenilebilir. Ne fazla, ne eksik!

Bu çerçevede, geçerken, CHP’nin sonuna kadar halkın erken seçim istemine direneceğini de belirtmek isterim. CHP, AKP rejimi için “paratoner parti” işlevini sürdürmeye devam edecektir.

Son olarak, bazı solcular AKP rejiminin Nijer gibi ülkelerde arayışlar içinde olmasını yine mesnetsiz, anti-diyalektik “alt-emperyalizm” iddialarıyla izah etmek çabasındalar. Türk bakan ve bürokratlar Nijer’e, Erdoğan ailesi ve onun etrafında örgütlenmiş AKP oligarşisi adına akçalı fırsatları değerlendirmek için gitmişlerdir. Tıpkı, Libya’da, başka Afrika ülkelerinde yapmaya çalışmış oldukları gibi.

Emperyalizm ne tek başına ekonomik, ne de tek başına politik bir olgudur. Jeo-ekonomi-politik bir gerçekliktir. O sahada, öyle alan açmak, ya da amiyane bir tabirle, racon kesmek Türkiye’nin haddi değildir.

AKP-MHP koalisyonunun yapmaya çalıştığı “sokak hayvanı” katliamı hiç şaşırtıcı değil. İnsana saygısı olmayanın hiç bir şeye saygısı olmaz. Dinci ve milliyetçi ideolojiler dünyanın her yerinde insanlara, tabiata düşmanlıklarıyla karakterize edilirler. Tarihsel olarak şiddet ve vahşet içeriğine sahip olmayan bir din ve milliyetçi ideoloji yoktur. İkisi de şiddetle beslenir. Şiddetsiz yapamazlar.

Burada konunun başka boyutlarına değinmek istiyorum. Birisi şu: “Sokak hayvanları” katliamı yasasına karşı çıkan, kendilerini hayvansever olarak tanımlayan bir çok kişinin, özellikle köpekler söz konusu olduğunda, evlerinde pazardan satın aldıkları marka olmuş “cins” köpeklerinin olduğunu biliyoruz. Çoğu yabancı ülkelerde pazar için imal edilen “endüstriyel” hayvanlar ülkemizde de, üstelik çok kötü koşullarda, pazarlanıyorlar.

Satın alanlar bu hayvanlara gerekli özeni göstererek evlerinde bakıyorlar. Ortalama günde 3-4 kez sokağa çıkarıp dolaştırıyor, iyi marka mamalarla besliyorlar. Bu arada yeri gelmişken, hep dikkatimi çekmiştir, bu yabancı menşeli “marka” köpeklerin isimleri de genellikle yabancı isimlerden seçilir. Sokak köpeklerimiz ise genellikle (bir ismi olanları tabii), bizim isimlerimiz gibi, yerli isimlere sahipler.

Sokaklardaki hayvanlar yaz ve kış en olumsuz koşullarda, itilip, kakılarak, iyi beslenmeyerek yaşamlarını sürdürmeye çalışıyorlar. Genel olarak maruz kaldıkları kötü muamele dolayısıyla da, korunma içgüdüsüyle, zaman zaman saldırganlaşıyorlar.

Bir çok kez, evin dışına çıkardıkları “özel” hayvanları için tehdit oluşturduklarını söyleyerek, sokak köpeklerinin toplanmasını isteyen kişilerle karşılaştım. En son geçen hafta, bir hanım park güvenlikçisinden bu yönde bir talepte bulunuyordu. Görevli de onu belediyeye yönlendirdi.

Benim çocukluğumda İstanbul’da, mahallelerin, sokakların köpekleri vardı. Bizim evimizde yediğimiz yemeklerle sokaklarda beslenirlerdi. Sabahları okula birlikte gider, okul çıkışı, içgüdüsel bir zamanlamayla bizi okul önünde bekler, hep birlikte mahalleye dönerdik.

O zaman, belki bahçeli evi olanların kendilerine ait köpekleri vardı. Evin içinde köpek besleme alışkanlığı hemen hemen yoktu. Ancak, “sokak hayvanları” na, genel olarak, sevgi ve saygı duyulurdu.

Sokak hayvanları, kentli hayvanlardır. Sokak onların yaşam alanlarıdır. Kentin dışında yaşamaları zordur. İnsanlarla birlikte aynı mekanı paylaşan, onlarla birlikte sosyalleşmiş hayvanlardan söz ediyoruz. Aynısı biz insanlar için de geçerlidir. Birlikte sosyalleşttik, sosyalleşiyoruz. Hatta evrim dediğimiz olgu, biyolojik olmaktan daha çok sosyal, kültürel bir sürece referans verir. Sokak hayvanları sorununa bu temel anlayışla yaklaşmak gerekir.

“Endüstriyel” hayvanları evlerinde besleyenlerin, son günlerde gözlemlediğim kadarıyla, “sokak hayvanları” sorununa gerçekten, samimi olarak, duyarlılık gösterdikleri konusunda kuşkularım var.

Özellikle pandemi sırasında ve özellikle bizim malum küçük burjuvalarımız arasında bu “marka hayvanlar”ı evde beslemek eğilimi baş gösterdi.

Tabii bununla birlikte, vahşi kapitalizmin azdırdığı yabancılaşma sorununu, artan kabalık ve şiddetin teşvik ettiği yalnız yaşama, toplumsal olandan kaçma ya da uzak durma eğilimlerini de düşünelim.

Kapitalist modernleşme giderek insanları atomize, egoist, kendine-dönük yaşam tercihlerine yönlendiriyor. Özellikle, nispeten eğitimli orta sınıf insanlar arasında hayvanla ya da hayvanlarla birlikte yaşama eğilimlerinin güçlendiği gözlemleniyor.

Yalnız yaşayan kadınlar arasında bu eğilim muhtemelen daha da güçlü.

Batı Avrupa’da geç yetmişli yıllarda, seksenli yıllarda benzer bir eğilim göze çarpıyordu. Hatta o zaman, mesela Paris’te, orta sınıftan bir çok insan, aile, yaz tatili iznine çıkarlarken, köpeklerini tatil süresi boyunca bırakacak yer bulamadıklarından, barınma hizmeti veren az sayıdaki yerin de pahalı olması nedeniyle, onları acımasızca sokaklara terk ederler, dönüşlerinde, hayvan hâlâ civardaysa (bir çok köpek trafik kazalarına kurban giderdi), tekrar eve alırlar, yoksa, unuturlardı.

Buradan konunun bir başka boyutuna dikkat çekmek istiyorum. “Sokak hayvanları” yerine (hatta bir çok vakada, onlara karşı bir tavır içinde) endüstriyel “ev hayvanları” nı (insan, farkında olsun olmasın, sınıf tavrını her sorunda yansıtıyor), tercih edenler, kişisel bir gözlemim, toplumdan, dayanışmacı toplumsal anlayıştan uzaklaşıp, bencilleşiyorlar. İnsandan (belki bir çoğu farkında olmadan) kaçıyorlar. Veyahut uzaklaşıyorlar diyelim.

Eyyamcılığı ve politik tavrı dolayısıyla kendisinden pek haz etmediğim. Umberto Eco’nun, sanıyorum Foucault Sarkacı’ndaydı, dile getirdiği bir saptaması dikkat çekicidir.

“Cambridge Beşlisi” olarak bilinen, 30’lu yıllardan, deşifre edildikleri erken 50’lili yıllara kadar Sovyetler Birliği’ne karşı Britanya’nın MI6’i adına casusluk yapmaları için görevlendirişmiş, her biri kendi alanında dünya çapında bir kariyere sahip aydınların nasıl giderek Sovyet casuslarına dönüştüklerine değinir Eco. Oysa iyi bir casus olabilmeleri için gerçek birer “komünist” ve “Rus” olarak, uygun ortamlar yaratılarak, eğitilmişlerdir. “Komünist Rus entelektüeller” olarak davranmaları için hazırlanmışlardır.

Eğitimle Ruslaştırılarak ait oldukları Britanya lehine ve tabii Sovyet Rusya aleyhine etkili bir biçimde çalışacakları düşünülmüşken, tam tersi gerçekleşir. Bir anlamda, beklenenin tersine, İngilizlikten çıkarak gerçekten Ruslaşmalarına yol açılmıştır.

Eco, evde köpek beslemekle, bu olay arasında koşutluk kurarak, uzun süre köpekle evde birlikte yaşamanın, sanılanın aksine, köpeğin insanlaşmasını değil, insanın (ifadenin olumsuz anlamında değil) köpekleşmesine yol açtığını iddia eder.

Örnek olsun, köpeğiyle birlikte yaşayan bir tanıdığım bütün birgününü köpeğininin ihtiyaçlarına göre ayarlardı. Zamanı, köpeğinin zamanına göre ayarlanmıştı.

Tekrar olsun, insanlardan uzaklaşma, sosyalleşme, bu arada, sevgi, şefkat, dayanışma arzusu gibi duygusal tavırlarını sadece hayvanlara kanalize ederek giderme, insanlarla toplumsal ilişkisi yoluyla gerçekleştireceği bir çok davranıştan feragat etmek gibi bir sonuç da doğurabiliyor.

Geçen Şubat ayında, soğuk bir havada, büyük bir süpermarket zincirinin büyük şubelerinden birine girerken, giriş kapısının biraz ötesinde kaldırım üzerinde battaniyelere sarılmış olduğu halde, pis bir döşek üzerinde yatan birisi vardı. Döşeğin etrafında, yatanın üzerinde ve ayak ucunda yatan sekiz on kedi bulunuyordu. Alışverişten sonra mağazadan çıktığımda, iki hanımın ellerindeki paketlerden döşeğin etrafına kediler için mama döktüklerine tanık oldum.

Bir kaç gün sonra, aslında nadiren gittiğim, aynı süpermarkete sadece merakımdan dolayı tekrar uğradım. Aynı kişi, aynı biçimde, aynı yerde yatıyordu. Yine kediler etrafında. Döşeğin etrafına serpilmiş kedi mamaları. Markete girince, bir çalışana, kapının dışında yatanın kim olduğunu sordum. Bilmediklerini, aylardan beri sabah mağazayı açtıklarında orada yatar halde gördüklerini, her akşam saat 6-7 sularında kalkıp gittiğini söylediler. Marketin çöplerinden beslendiğini de belirttiler.

Çıkışta, elinde küçük bir konserveyle kedileri çağıran yaş almış bir hanıma, bir market çalışanı etrafta, yerlerde çok mama olduğunu, kedilerin tok olduklarını, biraz ilerideki kedileri beslemesinin daha uygun olacağını söylüyordu.

Gelip geçenlerin, orada yaşayanların, o soğukta yerde yatan adama karşı bir kayıtsızlığı var. Kedilere gösterilen ilginin zerresi söz konusu değil. “Ya o, ya bu” basitliğine prim vermeden, “hem o hem bu” anlayışıyla, bunun üzerinde düşünmemiz gerekiyor.

Bir kaç hafta sonra başka bir süper marketin önünden geçerken, vitrininde bir ilan gördüm. Bir markanın kedi mamasında indirim yapıldığı, 1750 gramlık paketin şimdi 900 TL yerine 819 TL olduğu yazılıydı.

Şimdi, bu sokak hayvanları konusunda belediyler inisiyatif almalı, gönüllüleri örgütleyip, koordine etmelidir. Belediyelerin açacakları, yerleşim yerlerine uzak olmayan alanlarda (Çünkü sokak hayvanlarının beslenmek kadar sosyalleşmeye, insanlarla dostane ilişkiler kurmaya da ihtiyaçları var. Bunu unutmayalım), gönüllülerin maddi katkı ve çalışmalarıyla hayvanların sağlıklı bir ortamda yaşamlarını sürdürmeleri için önlemler alınmalıdır.

Zaten bir çok sayıda insan bu hayvanlara kendi başlarına, kendi olanaklarıyla bakmaya çalışıyorlar. Belediye bu çabaları, muhtarlıkları harekete geçirerek, teşvik ve koordine etmelidir.

Parasal kaynak belediyeler tarafından zorlanmadan yaratılabilir. Tabii belediyeler “oy getirecek” işlere kaynak ayırmayı tercih ederler. Böyle bir anlayışın egemen olduğu yadsınamaz. Bu bakımdan pek istekli olmayacaklardır.

Yeni kaynaklar da yaratılabilir. Endüstriyel hayvanların (evde beslenen endüstriyel köpekler de dahil) alım-satımından alınacak bir vergi, sokak hayvanlarının bakımına tahsis edilebilir (Temel besin maddesi olarak değerlendirilen hayvanlar bu kapsamın dışında kalabilir) . At yarışları, avcılık gibi etkinliklerden alınacak vergiler de bu sorunun çözümü için kullanılabilir. “Mama” satışlarından belli bir vergi alınabilir.

Öte yandan, bir heves için evlerine hayvan alıp, sonra hevesleri geçince onları sokaklara terk edenlere karşı da önlem alınmalıdır. Teknolojik olanaklar var. Evinde hayvan besleyenlerin hayvanlarının kayıt altına alınarak izlenmesi gerekir.

NOT:

Tarihini hatırlamıyorum, IŞİD bombalarının peş peşe patladığı zamanlar, Sultanahmet’te bir “canlı bomba”nın kendisini patlatarak, kızıl bir ateş topu halinde neredeyse minare seviyesine yükseldiği sabah Alman Çeşmesi yakınında bulunuyordum. Turizm sezonu olmaması ve sabah olması nedeniyle belki etrafta pek kalabalık yoktu. Sokak köpekleri vardı. Patlamanın etkisiyle, bir kaç köpeğin çılgınca, korku içinde yanıma koşarak geldiklerini, arkama saklanmaya çalıştıklarına tanık olmuştum. Sevip, okşayarak, sakinleştirmeye çalıştıkça, ayrılmak istemiyorlar, üzerime tırmanmaya çalışıyorlardı. Aynı sırada, bombadan yaralanmış bir kaç turist kadının “help, help” yakarışları da duyuluyordu tabii.

Bölgemizde tarihsel olarak oluşmuş iki tür devlet ya da siyasal egemenlik anlayışı var. Birisi, büyük bir gücün, ya da çağımızda emperyalizmin, vesayetini kabullenmiş aksak egemenlik anlayışı. Diğeri, her zaman her türlü siyasal vesayet ilişkisini reddetmiş, amiyane bir tabirle, kendi göbeklerini kendileri kesmeyi göze almış devletlerin egemenlik anlayışı.

Birincisinin bölgemizde, Türkiye dahil, mebzul miktarda örneği var. İkincisinin iki tarihsel örneği Rusya ve İran; aşağı yukarı son 70 yılında da, Suriye.

Bu vesayeti reddeden ülkelerin işi özellikle emperyalizm çağında her zaman zor olmuştur. Burunları beladan çıkmaz. Ancak, ağır bedeller ödemeyi (iç ve dış savaşlar, büyük ekonomik yıkımlar) göze alarak siyasal egemenliklerini kararlılıkla uygularlar.

Bu devletler mevcut emperyalist hegemonya sistemine çok kısa denilebilecek dönemler için yani arızi olarak dahil olmuşlarsa da, bir tür tarihsel refleksle ve tabii halklarının devrimci inatçılığıyla oradan kurtulmasını bilmişler, her şeyi göze alarak kendi yollarını kendileri açmışlardır.

Bu söz konusu devletlerle kavgaya tutuşmak akıl kârı değildir. Kavgada onları dövdüğünüzü düşünürsüz, olay üzerinden sağlıklı düşünebilecek kadar bir zaman geçtiğinde, kavgayı sizin de kazanamamış olduğunuzu, dahası, kavganın devam ettiğini anlarsınız. Hatta Türkiye’nin Suriye’yi işgalinde olduğu gibi, kapana kısılmış olduğunuzu görürsünüz.

Hiç kuşkusuz bu devletler, siyasal egemenliği en üstte tutan güçlü bir bürokrasi (Bürokrasi tanım itibarıyla rasyonel bir devlet yapılanmasının ifadesidir), birincisiyle bağıntılı olmak üzere, güçlü bir liderlikle karakterize edilirler.

Bu yazıyı yazmamın nedeni, kendisini ideolojik olarak köklü bir egemen devlet anlayışının temsilcisi olarak gören Türk devletiyle, Suriye devletini güncel bir tartışma bağlamında karşılaştırmak.

Elbette Türk devletinin iddiası “kuruntu” olarak görülmek gerekir. O artık aklı eren çocukların bile zevk almadığı “parmak sembolleri” ile oynayıp duruyor.

Modern Türk devleti Tanzimat programının eseridir. Cumhuriyet onun zirve noktasıdır. Hiç kuşkusuz, Tanzimat bir uygarlık değiştirme programı olarak, eşine çok az rastlanan önemli ve büyük bir harekettir. Sürecin içinden öğrenerek çıkan, bir çoğu belki bir “bildungsroman”ın kahramanı olabilecek, süreci sürdürürken, “kendilerini de inşa eden” değerli bürokratlar tarafından yürütülmüştür.

Tanzimat’ın sorunu, ta başından büyük emperyal devletlerin, tabii özellikle B.Britanya’nın, vesayeti altına girmesi, devleti ekonomi-politik olarak bu vesayet sisteminin bağımlı bileşeni haline getirmeyi öngörmüş olmasıdır.

Bütün bir Cumhuriyet devri de dahil, bu vesayetten çıkılması hiç bir zaman samimi olarak düşünülmemiş, istenmemiştir.

Bununla ilişkili ikinci bir sorunu da, maddi sosyal dönüşümü, yani bir burjuva toplumu oluşturma hedefini tedrici bir konu olarak görerek, dönüşümü esas olarak kültürel alanda uygulamayı öngörmüş olmasıdır.

Bu metodoloji, Cumhuriyet’te de, şu da bu derecede, süregiden ikili yapıların birlikte var olmasına, hem devleti hem de toplumu kat etmesine neden olmuştur.

Özcesi, mesele bir siyasal iktidar tekniği olarak, “jakobenlik” (Siz, mesela, jakoben olmayan modern bir İslamcı hareket biliyor musunuz?) falan değil, emperyalist vesayettir.

Şimdi, Türk devleti 1945 sonrasındaki soğuk savaş dönemi sona erince, boşluğa düştü. Devlet içinde vesayet koşullarında iş görebilen kadrolar arasında kafa karışıklıkları, “zamanın ruhu” nu kavrayamamaktan kaynaklanan, “görüş” değil, “görüşsüzlük” ayrılıkları baş gösterdi.

Sonra malum vasi yardımına koşup, BOP stratejisinin isterleri doğrultusunda, süreç içinde, kontrolü yeniden sağladı. Suriye’ye yönelik saldırıda tanık olunduğu gibi, pis işlerini gördürmek de (iktidar ve muhalefetiyle) yenilenen devleti bir araç olarak kullandı (Bu arada bazıları Suriye’de bir iç savaştan söz ediyorlar. Bu doğru değil. Suriye emperyalist işgalcilerin saldırısına maruz kaldı. Bugün de Amerikan ve Türk işgali kısmen devam ediyor. Bunların kullandıkları İslamcı ve Kürt milliyetçisi maşalara fazla takılmamak lazım).

Bugün Türkiye devleti, eski vesayet sistemine göre oluşturulmuş kurumları çökmüş ya da içleri boşaltılmış, iktidar ve muhalefetiyle, varoşlardan, kasabalardan devşirilmiş, dolayısıyla yağmacı kültürsüzlüğe teşne, son derecede çapsız, kalitesiz figürler tarafından çekip çevrilen, senaryosu sette yazılan arabesk filmler gibi, fiilen anayasası dahi olmayan bir görünüm sergiliyor. Rasyonel bir devlet yapısından söz edilemiyor. İşler el yordamıyla, “idare” ediliyor.

İktidar koalisyonları da eski vesayet sisteminde gördüklerimizden farklı. Her bir tarafın kendisine ait “paralel” bir devletçiği var. Kendi ordusu (Mesela şu özel kuvvetler MHP’nin devletteki silahlı kanadı gibi görülebilir), kendi polisi, kendi adliyesi vesairesi var.

Her kafadan bir ses çıkıyor. Bugün “iyi” olarak ilan edilen, ertesi gün “kötü” leniyor. Sözlerin bir anlamı kalmamış, haliyle bu koşullarda, bir politika, bir program olamıyor.

Sadece rejimin iktidarı değil, muhalefeti de bu durumda. Yeni bir durum da değil. Yalnız, giderek kötüleşiyor.

Bir Tayyip Erdoğan’ın Suriye konulu konuşmalarına; bir de Özgür Özel’in “Şam buluşması” açıklamalarına bakınız. İkisi de gayri ciddi, dolayısıyla kaale dahi alınmayan konuşmalar. Özel adına, bir de, şu son “ışık söndür-aç” kepazeliğini yanına ilave edin.

Sonra da bugünkü haberlerde, Esad’ın basına yaptığı ayaküstü açıklamalarını dinleyiniz. Orada, kurumsal devlet aklı, devlet serin kanlılığı, rasyonellik, yani bizde itibar gören bir ifadeyle, “devlet adamı” konuşuyor.

Bir liderlik var. Çünkü kurumsal siyasal egemenlikten ne pahasına olursa olsun vazgeçmeyen, ona dayanan bir özgüven var.

Trump’a yapılan suikast girişimi, bireysel de olsa (ki ABD’de bu tür suikastler genellikle “tek kişinin girişimi” görünümüne sahiptir), sonuçları itibariyle jeo-ekonomi-politik bir olaydır. Emperyalizm çağında, özellikle de onun can havliyle saldırganlaştığı koşullarda, bütün terör eylemleri, ister bireysel, ister (son bir örneğine Rusya’daki saldırıda tanık olduğumuz gibi) örgütsel görünümlü olsun, jeo-ekonomi-politik olaylardır.

ABD’de, emperyalist savaş örgütü NATO’nun bir zirve toplantısından sonra gerçekleşen bu suikast olayını da, nedeni, kimin başkan yapılmak istendiğine dair saiki, yapanı kim ya da kimler olursa olsun bu açıdan değerlendirmek gerekir.

NATO zirvesi, ABD’de Trump’ın seçimi kazanma olasılığının yükseldiği, Biden’ın sağlık koşullarının olası bir dört yıllık dönemi sürdüremeyeceği kadar kötüleştiği, ve tabii ABD devleti içindeki yarılmanın, hatta taraf olan kanatların kendi içlerinde bile, derinleştiği koşullarda gerçekleştirildi.

Aslında, son on yıllarda, ABD “establishment” ı içinde ilk ciddi yarılma, büyük ekonomik kriz sonrası, 2009’da Cumhuriyetçi kanat içinden yükselen Tea Party’nin ortaya çıkmasıyla baş gösterdi. Trump da esasen bu yarılmadan çıktı dersek yanlış olmayacaktır.

Tea Party hareketi, ABD hegemonyasının 60’lı yılların ikinci yarısından itibaren, özellikle Vietnam Savaşı bu yönde çok etkili olmuştur, içine girdiği önlenemeyen düşüş sürecinin (Aslında bu süreç 40’lı yılların ikinci yarısından itibaren süreğenleşen stagnasyon-finansallaşma-finansal kriz döngüsü görünümünde Amerikan hegemonyasını istikrarlı olarak zayıflatmaktaydı), SSCB’nin çöküşünden sonra yapılan çıkış hamlelerinin bir sonuç vermeyip, 2008 kriziyle ilan edildiği gibi, daha da ivmelenmesiyle bir tepki, yeni ve farklı bir siyasal arayış olarak doğdu.

Vietnam Savaşı’nın ABD hegemonyasının bütün defolarını gözler önüne serdiği koşullarda, Nixon yönetiminin mevcut uluslararası para sisteminde, yani kendi sistemi içinde, öz-tanımsal iddiasının aksine, hiç de demokratik denilemeyecek tarzda, aldığı radikal karar, ABD’nin maruz kaldığı söz konusu ekonomik sıkıntıların baskısı altında gerçekleşmişti.

ABD o zaman (bugün de olduğu gibi) dünyanın en gelişmiş üretici güçlerine sahipti. Ama yine de bu ayrıcalığın sürdürülmesinin zorlaştığı görülüyordu. ABD ekonomisi, artık eskisi gibi, kendi iç dinamizmiyle ihtiyaç duyduğu sermaye miktarını yaratamıyordu. Bunun telafi edilmesi, kendi ekonomisine dışarıdan, diğer ekonomileri kendisine entegre ederek, sermaye akışını sağlamakla olanaklı olabilecekti. Bu anlayış elbette doların uluslararası konumunu çok daha stratejik hale getirecekti.

Buysa, malların ama özellikle para sermayenin ABD hegemonyasının isterleri doğrultusunda serbestçe dolaşımını temin etmekle mümkün olabilirdi. Jeo-ekonomi-politik engeller aşılmalıydı. Ancak, mevcut dünya düzeni içinde (2.D.Savaşı sonrasında oluşturulmuş, temelde kapitalist ve sosyalist olarak iki farklı toplumsal-ekonomik sisteme dayanan, “soğuk savaş” düzeni içinde), ABD ihtiyaç duyduğu bu çıkışı gerçekleştiremeyecekti.

Stratejisini öncelikle SSCB ve etrafındaki (ki bunlardan bazısı, dünyayı diyalektik ve tarihsel olarak yani tüm boyutları, değişkenleri, çelişkileri içinde kavrayabilme yeteneğine sahip olmayan, kendi başına, yani SSCB olmadan, varlığını sürdürebileceğine inanan küçük-burjuva egoların yön verdiği, en hafif bir tabirle, kendilerini fazla önemseyen, kimi sola, bazısı sağa abanan, klikler tarafından yönetilen sosyalist ülkelerdi) dünyanın saf dışı edileceği şekilde takviye etti.

SBKP’nin nomenklaturanın (1) restorasyoncu anlayışına teslim olup, revizyonist bir siyasal kadronun egemenliğine girmiş olması ona yönelik itirazların, onun ortadan kaldırılmasını talep eden anti-sovyet yıkıcı siyasal programlara (doğrudan ya da dolaylı) destek verilmesini haklı çıkaramazdı. O malum bazılarının bindikleri dalı kestikleri aşikârdı. Siyaset söz konusu olunca, bunun (yani ahmaklığın) bilinçli mi bilinçsiz mi yapılmış olduğu sorgusu anlamsızdır. Özellikle de beklenen neticesini verdikten sonra.

Neyse. ABD’nin söz konusu stratejisi çerçevesinde attığı ilk büyük adım Çin’i, amiyane tabirle, kafakola almaktı. O sıralarda, Sovyet tarzı bir restorasyonun önüne geçmek niyetiyle yapıldığı iddia edilen (ki bu bakımdan ve gereği yapılmış olduğu ölçüde, anlaşılırdır ve meşrudur) Büyük Proleter Kültür Devrimi, sonuçları itibariyle, SSCB’yi de kendisiyle birlikte bir karşı-devrime götürecek süreci tetiklemişti. Çin’de Kültür Devrimi’nin “kapitalist yolcular” olarak öncelikli hedef seçtiği iki figürden biri olan (En önceliklisi, 1969’da öldürülen Liu Shaoqi idi. Aklıma gelmişken, şimdiki başkan Xi’nin babası da o zaman başbakan yardımcılığı gibi bir konumda bulunuyordu. O da hedef alınanlar arasındaydı. Görevden alınmış, hapse atılmış, “itibarı iade edilmiş”, üst düzey bir yöneticiydi. Ancak babası devrimciler tarafından hedef alındığı sırada, ablası öldürülmüştü. Bütün bu olup bitenler karşısında şimdiki başkan Xi küsmedi. Karşı devrimci olmadı. Tersine, devrimcilerin saflarında mücadelesini sürdürdü.) Deng Xiaoping’in bizzat Mao’nun girişimiyle tekrar yönetime dahil edilip sona ermesiyle, dünya sosyalist sisteminin çökertilmesi yolunda çok önemli bir mevzi kazanılmış oldu ( Özellikle 1979-80 yılları arasında, SSCB’nin ve bağlaşıklarının emperyalistler, Çin ve İran dahil müttefikleri tarafından kuşatılması sıkılaştırıldı. Nato’nun g.doğu kanadını sağlama almak için Türkiye’de bir askeri darbe gerçekleştirildi. Vatikan anti-Sovyet siyasal-ideolojik mücadelenin içine doğrudan dahil edildi. Bu arada, FED’in aldığı ekonomik önlemler de SSCB’ye yönelik saldırının takviye edilmesi gibi bir işlev de görüyordu).

Restorasyon söz konusu olduğunda, sosyalist dünyanın liderliği artık Çin’e geçmişti. SSCB’deki nomenklaturanın ve onun egemen olduğu SBKP’nin (öncesini geçelim) 1956’dan itibaren yapmak isteyip de, yapamadığını gerçek bir teorisyen olan Deng liderliği altında ÇKP başardı. (Evet, gerçek bir teorisyen, teorisyenlik gerçekliğe müdahale kapasiteyle alakalıdır. Eskiyi yıkıp yeniyi kurma dönemleri gerçek teorisyenlere ihtiyaç duyar. Bu bakımdan bugünkü Çin’in asıl kurucu lideri olan Deng Xiaoping’ dir( Şunu her zaman vurgulama ihtiyacı duymuşumdur: Deng Xiaoping’in önünü açan, onun basacağı zemini düzleyen Mao’dur. Hatta bu sürecin ta Lin Biao’nun tasfiyesinden itibaren başlatılmış olduğunu söylemek de meşrudur. Öte yandan, “Dörtlü Çete” daha Mao’nun sağlığında boşa düşürülmüştü. Bundan hiç kuşku duymamak gerekir).

Evet Deng Xiaoping, bir revizyonist olsa da, Lenin ve Stalin gibi gerçek teorisyenlerdendi. Otuzlu ve kırklı yıllardaki kurtuluş savaşına ve iç savaşa başarıyla komuta eden Mao için aynı şeyi söyleyemeyiz.

Ne “pis işler” in gördürüldüğü “kasaba adamı” Hruşçov, ne de onu kullandıktan sonra bir kenara atmış olan ardılları teorisyen çapına sahiptiler. Siyaseten ancak dar alanda top çevirebilecek; entelektüel anlamda da, başta Suslov olmak üzere, ancak geviş getirebilecek kadar çapları vardı.

Ha bu arada, teorisyenleri entelektüel gevezelerden, politbüro toplantılarında Fransızcadan Balzac, Almancadan Freud okuduğu için “entelliği” övülen hastalıklı, işbirlikçi Trotski gibi tiplerden ayırmak gerekir. Trotski demişken, onun ve daha sağlığındayken kontrolünden çıkmış Trotskist hareketin ayakta kalan son parçalarının da, “stalinizm” in ve daha sonra da “reel sosyalizm”in tasfiyesinden sonra nasıl etkisizleştirildiğine, bir kenara atıldığına tanık olduk.

Deng Xiaoping liderliği altında ÇKP başardı. Deng Xiaoping hem Çin’in hem de SSCB’nin kapılarını açan çilingir işlevi gördü. SSCB’nin çöküşü ÇKP’yi hem tuttuğu yolda daha da cesaretlendirdi, hem de karşı-devrimcilerin daha hızlı yol alınması için yapabilecekleri baskı olasılığı yüzünden kaygulandırdı. Yani karşı-devrimcileri de cesaretlendirdi.

Bugün Çin’de hakim üretim tarzı kapitalist. Ancak politik olarak bir tür sosyalist yönetim var. Daha doğrusu sosyalist olduğunu iddia eden bir yönetim var. Evet, devlet ÇKP’nin kontrolünde. Bununla birlikte, ÇKP’nin marksist-leninist bir sosyalizmi değil, Çin’e özgü pragmatik bir tür sosyalizmi savunduğu bizzat parti tarafından öne sürülüyor. Bu arada, Çin Halk Kurtuluş Ordusu da hâlâ devlete değil, partiye bağlı. Bu da proletarya diktatörlüğünün (Çin söz konusu olduğunda, “bürokratik diktatörlük” olarak okumak gerekir) uygulanması bakımından çok önemli bir konu tabii. Proletarya diktatörlüğü altında bütün silahlı güçlerinin, bu arada ana istihbarat örgütünün de, partinin kontrolünde olması gerekiyor. Piyasa ekonomisi bu sosyalist olduğunu iddia eden yönetimin kontrolünde işliyor. Yani hedefinin sosyalizm kuruculuğu olduğunu belirten görece demokratik ya da liberal bir “bürokratik diktatörlük” uygulaması olduğu söylenebilir.

Tekrar olsun, bu diktatörlüğün sınıfsal içeriği proleter değildir. Çin’de parti içi mücadeleler her zaman dil faktörü, mesafe ve kapalılık yüzünden, SBKP’de olduğu gibi, pek dışa yansıtılmadı. Bu yüzden, elde sağlıklı değerlendirmeler yapılmasına olanak tanıyacak bilgiler yok. Mesela, SBKP’nin restorasyoncu liderliği açıkça Stalin’i hedef alıp, mahkum ederken, ÇKP revizyonizmi Mao’yu açıkça hedef almadı. Dörtlü Çete tabir edilen klik üzerinden dolaylı olarak hedef aldı. Maoizmi değil, Mao’yu, onun yaptığı yanlışları hedef aldı.

Bu bakımdan, her şeyden önce, ÇKP’nin inandırılıcılığı sorgulanmalıdır. Keynesçi bir anlayışla yürütülen piyasa ekonomisini sosyalizm gibi sunmak açık sahtekârlıktır. Öte yandan, Çin’in sosyalizm kurmak sürecinde olduğu iddiasını doğrulayan somut uygulamaları da görmüyoruz. Bugünkü Çin’i sosyalist yapan nedir, iddia sahipleri açıklamalıdır.

Kapitalist dinamiğin sadece altıyla değil, üstüyle de bütün bir toplumu kuşatma olasılığını ihmal edemeyiz. Ampirik olmak ampirist olmak anlamına gelmez. Halen Çin karakteristikleriyle yürütülen karma bir kapitalist ekonomik işleyişi görüyoruz. Ancak, devlet iktidarının şu an için burjuvazinin elinde olduğunu da söyleyemeyiz. Sosyolojik olarak Sovyet nomenklaturasına benzediğini düşündüğüm bir “reformist” bürokratik kadro işleri çekip çeviriyor.

ABD’ye dönelim. Bu devlet, daha önce bir çok kez belirtmiştim. Çıkarları, öncelikleri bakımından rekabet halindeki oligarşiler içinde örgütlenmiş bir burjuva diktatörlüğüdür. ABD’de bugüne kadar, örneklerini Avrupa’da gördüğümüz tarzda, bir faşist diktatörlüğün zuhur etmiş olmamasının da en önemli nedeni bence budur.

Ancak, şunu da belirtmek gerekir: ABD, sanılanın aksine demokratik gelenekleri hayli zayıf olan bir ülkedir. Bir kere, devrimi demokratik değildir. Cumhuriyet formuna aldanmamak gerekir. Britanya sömürgecileri bertaraf edilmiş, ancak, mesela, kölecilik tasfiye edilmemiştir. Tersine, devrim liderlerinin köleleri vardı. Bazı anti-federalistlerin, “devrimle ve yeni anayasayla kurulmak istenen despotik bir aristokrasi” dir biçimindeki itirazlarını ciddiye almak gerekir (İlgilenenler Herbert Storing’in Anti-Federalist Papers’ına baksınlar) .

ABD’de cumhuriyet ve demokrasi teması asıl olarak 1820 başkanlık seçimi sırasında çok ihtiyaç duyulan popülist söylemden kaynaklandı. Her geçen gün plütokratik karakteri fark edilen oligarşik burjuva yönetiminin kamuflajı için gerekli görüldü. Bilindiği gibi, bu işin bayraktarı da, 1830 tarihli Yerlileri Ortadan Kaldırma Yasası’nın yapıcısı ve uygulayıcısı, “yerli” katili “demagog” nam Andrew Jackson’dı (1767-1845). İki dönem ABD başkanlığı yapmıştı (1829-1837).

Buna rağmen, orada bazı demokratik haklar elde edilip, bazı demokratik kurumlar oluşturulmuştur. Ancak, bu da kadın ve erkek işçi sınıfının kararlı, kanlı uzun mücadelesiyle olanaklı olabilmiştir.

Halen de ABD’de, “Electoral College” ve “Supreme Court” gibi hiç de halkın doğrudan siyasal iradesinin belirleyici olmasıyla bağdaşmayan (Halen Çin’i, İran’ı bu bakımdan eleştirenlerin dikkatine sunulur) kurumlar varlıklarını sürdürüyor.

“Demokrasi”, ABD’de her zaman bir ideolojik kılıf olmuştur. Anti-demokratik uygulamalar denilince, genellikle savaş sonrası McCarthycilik akla gelir. Oysa, McCarthycilik orada, değişen içeriği ve vurgularıyla, hep vardır. Özellikle de, Wilson’ın başkanlığı döneminde, kesin olarak terk edilen izolasyonist siyasetten sonra.

Hatta yirminci yüzyılın ilk önemli Mccarthycisi, Ekim Devrimi koşullarında başkanlık yapan, devrimi ezmek için oluşturulmuş askeri koalisyona dahil olmuş Wilson’dır. Bu arada, Türkiye’ye işgalci askeri kuvvetler gönderilmesi de onun emriyle olmuştur.

Wilson, dışa açılan Amerikalı girişimcilere hitaben yaptığı bir konuşmada, “gittiğiniz yerlerde, sadece maddi Amerikan ürünlerini pazarlamayın, Amerikan ilkelerini de pazarlayın, sizin böyle bir misyonunuz da olmalıdır” der (Bkz. Vittoria de Grazia, Irrestible Empire). “Demokrasi”, “ulusal haklar”, “insan hakları” gibi temalar etrafında kolonyalist Britanya İmparatorluğu’na karşı olarak yeni-sömürgeci ABD emperyalizminin ideolojik omurgasını oluşturan da Wilson’dı.

“Amerikan demokrasisi”, bildiğimiz anlamda, ekonomik konum eşitliğine, iradi olarak seçimler yapabilme özgürlüğüne, farklıyı tanıyıp, onunla yaşamayı kabullenmeye değil, ortak yaşam tarzına, ya da isterseniz ortak alışkanlıklara sahip olmaya dayanır (yukarıda adı geçen kitapta bolca örnekleri veriliyor).

Uzatmayalım. Bilindiği gibi, ABD hegemonyası, üretim, finans ve askeri güç olarak tanımlanan bir sacayağı üzerinde yükselir (Enformasyon alanındaki hegemonyası da üçünün etkileri olarak somutlanır). Bugün itibariyle bu üç alanda da, ciddi bir meydan okumayla karşı karşıya olduğu, gerilemekte olduğu açıktır.

Hatta üretim alanındaki hegemonyasını büyük oranda yitirmiş olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. ABD halen üretici güçlerin en gelişmiş halde bulunduğu ülke olsa da, bir çok Amerikalı burjuva iktisatçının hemfikir olduğu gibi, bu güçleri yenileme, modernize etme kapasitesi son otuz küsür yılda sürekli daralmaktadır. Çin’in rekabeti bu sürece neredeyse geri döndürülemez bir nitelik kazandırmıştır.

Finansal alandaysa, doların stratejik konumu dolayısıyla direnebilmektedir. Askeri sahadaki gücüyse, tartışılmazdır. Zaten bu sonuncusu olmasa, diğer ikisini sürdürmesi de çok zor olurdu. Özellikle doların söz konusu konumunun sürdürebilmesinde, Amerikan askeri gücü çok önemli bir rol oynuyor.

Ne olursa olsun, bu haldeyken dahi, ABD’nin hegemonik kapasitesini hafife almak ahmaklık olur.

Bugün ABD, Çin’i başlıca stratejik bir rakip olarak görüyor. Onu çevreleyerek, gelişmesi için ihtiyaç duyduğu hareket alanını daraltmak istiyor. Çin’in ekonomik faaliyetlerini engellemeye çalışıyor. Bunlar hepimizin gözü önünde cereyan ediyor. ABD, bu hedefine ulaşabilmek için halen en gelişmiş düzeyinde bulunan üretici güçlerini, doların konumunu, tekelci ayrıcalıklarını ve tabii askeri gücünü de kullanıyor (İnternette baktım, ABD’nin sadece 2022’deki askeri harcaması 1,5 trilyon dolardan fazla).

Tabii, ABD’ye meydan okuyan rakipleri de boş durmuyorlar. En önemlisi, geri adım atmaya yanaşmıyorlar. ABD bu rakiplerine karşı bir savaşı göze alsa, hatta o savaşı kazansa da, elde ettiği bir sefil “Pirus zaferi” mesabesinde olacaktır. Bunu da görüyor.

Bunu en çok da, bugün siyaseten Trump’ın temsil ettiği oligarşiler görüyorlar. Evet, onlar da Çin’in en büyük ve en tehlikeli rakip olduğunu kabul ediyorlar. Ancak Çin’le yapılan mücadelenin yol ve yöntemlerini kısmen doğru bulmuyorlar.

Sonra, bu mücadeledeki NATO üyeleri dahil olmak üzere mevcut ittifaklarını sorguluyorlar. En önemlisi, Rusya’nın kazanılmasını, böylece Çin’in çok önemli bir müttefikinin elinden alınmasını istiyorlar. Rusya’sız bir Çin’in geriletileceğini, en azından, çok daha sınırlı bir alanda hareket edebileceğini belirtiyorlar. Yani vaktiyle, Kissinger diplomasisinin Çin’e yanaşarak, SSCB’nin kuşatılmışlığını dayanılmaz noktalara vardırma siyasetine benzer bir anlayışın uygulamaya konulmasını talep ediyorlar.

Hatta doğrudan ifade etmeseler de, Çin sorunu bakımından, Rusya’nın, NATO’dan daha değerli bir müttefik olabileceğini haklı olarak ima ediyorlar. Trump bu yüzden NATO’nun genişlememesi gerektiğini sıklıkla vurguluyor.

Bundan başka Trumpçılar, ABD’nin kapasitesinin ötesinde, çok dağılarak uyguladığı, sönümlenme sürecindeki hegemonyasının ömrünü uzatabilmek ya da olası bir yeniden yapılandırılmasını sağlamak için onun çıkar alanlarının yeniden gözden geçirilmesini, bu bağlamda, kısmen de olsa, bir süreliğine de olsa, vaktiyle terk edilmiş olan izolasyoncu anlayışın yeniden düşünülmesi gerektiğini ifade ediyorlar. Bu bakımdan aslında, pratikte çok kutupluluğa kapı da aralamış oluyorlar.

Bütün bu siyasal anlayışa, ağırlıklı olarak Demokrat Parti tarafından temsil edilen ( Her iki parti içinde de benzer ve farklı siyasal konumları savunanlar var tabii. Bunu ihmal etmeyelim), yine ağırlıklı olarak askeri-sanayi kompleksleriyle artık iç içe geçmiş finans oligarşileri karşı çıkıyorlar.

Onlara göre, Çin’i geri püskürtmek için Avrupa, Rusya ve Japonya’nın dize getirilmesi önceliklidir. Avrupa ve Rusya’yı kafa kafaya tokuşturarak bunların enerjilerini tüketmelerini sağlamak, böylece Çin’den sonra hesaba katılması gereken en önemli rakip olarak Avrupa’nın (Almanya olarak da okunabilir) defterini dürmek gerekiyor. Daha sonraki adımda da, Japonya Çin’in üzerine salınmak istenecektir. Böylece yeni bir Amerikan yüzyılının başlaması olanaklı olabilecektir.

Yani bu didişmeler, sofrada “ara sıcaklar” işlevi gören savaşlar, ve tabii 2008’den beri ısrarla vurguladığım yaklaşmakta olan (her şeye rağmen önlenebilir de olan) “büyük felaket”, basitçe, Çin, Rusya ve NATO arasındaki hadisat olarak görülemez. Bunlar hepsinden önce emperyalistler arasındaki el ense çekmelerdir. SSCB’nin ortadan kalkması, emperyalist güçleri ve onun boşalttığı alanda yükselen Çin dahil yeni kapitalist güçlerin meydan okumaları emperyalistler için “eski güzel günler” in sona erdiği anlamına gelmektedir.

Yeni bir dünya düzeninin doğum sancıları ayyuka çıktı. Bir kere daha ihtiyaç duyulan ebeliğin niteliğini, “tarihte zorun rolü” nü yadsımadan düşünmek zaruret oluyor.

Öte yandan, 2024 yılının ilk aylarından itibaren Türkiye, İran, Fransa,İngiltere gibi siyaseten kritik konum arz eden ülkelerde, peş peşe seçimler yapıldı. Bu seçimlerin dünya siyaseti bakımından ne anlama geldiklerini tam olarak Kasım ayındaki Amerikan seçimleri sonrasında kavrayabileceğiz.

Bu ülkelerden Fransa ve İngiltere’de belli ki emperyalistler, an itibarıyle, daha eşitsiz, gerici, daha savaşçı, kısacası, daha fütürsuz politikalar izlenmesini talep ediyorlar. Bu “pis işleri” ni genellikle “sol” a yaptırmayı tercih ettiklerini bu kadar tarihsel deneyimden sonra iyice bellemiş olmamız gerekir.

İran’da, daha önce “İran’daki seçimler” başlığı altında yazmış olduğum yazıda da belirtmiştim, Reisi’nin ölümünün jeo-ekonomi-politik sonuçları olacaktır. Reisi ile birlikte İran tamamen Rusya ve Çin eksenli kutba yönelecek, İran’ın bu yeni siyasal çizgisi, S.Arabistan, Mısır, Türkiye gibi ülkeleri de, aynı doğrultuyu tercih etmek bakımından cesaretlendirebilecekti. Tabii böyle bir durumda, İsrail’in işi de iyice zorlaşacaktı.

Şimdiki reformist denilen başkan, özellikle son 25-30 yılda palazlanmış, Reisi’nin siyasal çizgisine muhalif, Batı ile (“adım adım”) entegrasyon yanlısı, İran teokratik yönetimi, isterseniz “mollalar” da diyebiliriz, içinde de ağırlığı olan İran finans-kapitalinin siyasal temsilcisidir.

Belki, tabii seçimi kazanırsa, Trump’ın başkanlığa resmen başlayacağı 2025 yılı başlarında, malum “nükleer antlaşma” ile ilgili çağrılar duyabiliriz. Biliyorsunuz, bu antlaşmanın siyasal-simgesel ifadesi, teknik metinle sınırlandırılamayacak kadar zengindir.

Türkiye’ye gelince, CHP’nin içinde yer alacağı bir değişim olasılığı artmaktadır. Direnen ya da ayak sürüyen düşecek. AKP rejimi bazı tadilatlarla restore edilecek. Türkiye Batı’ya daha yakın bir görüntü verecek.

Elbette, halk sınıfları bakımından ve dünya çapındaki anti-emperyalist mücadele açısından rejimin siyasal anlamı değişmeyecektir.

Ancak, direniş güçleri için sadece ulusal değil, uluslararası alanda da, yeni ve değerli olanakların, fırsatların ortaya çıkacağı açıktır.

NOTLAR:

(1) Nomenklatura bir toplumsal sınıf değil, bürokrasiye de eşitlenemez. Bu, parti içinde fiilen örgütlenmiş, devleti, tabii bürokratik kadroyu da, de şu ya da bu ölçüde kontrol edebilen, belirleyebilen kendisini sahip olduğu maddi ve (prestij gibi) manevi ayrıcalıklarla donatmış grup ya da grup ittifaklarıdır. Kendilerini sadece siyasal fikri konumlar anlamında değil, ortak olarak paylaştıkları bürokratik, teknokratik davranış biçimleri, yönetim anlayışı, ahlaki tutumlar olarak da diğer toplum kesimlerinden ayıran ideolojik konumlara sahipti.

Bunların yaşam standartları, tüketim alışkanlıkları, kısacası, refahı pekala bir burjuvanınki kadar olabilir, ya da en azından, onunkiyle kıyaslanabilir. Ancak bu durum onları bir toplumsal sınıf haline getirmez. Üretim araçları üzerinde mülkiyet hakları yoktu. Sadece onların kullanımıyla ilgili kararlar üzerinde belli bir etkileri vardı. Olguyu Marx’ın sınıf kavramından çok, M.Weber’in prestij ya da statü grubu kavramlaştırması etrafında tartışmak daha isabetli olacaktır.

Sovyet toplumu söz konusu olduğunda, elbette orada toplumsal-siyasal olarak örgütlenmiş bir sınıf olarak burjuvazi yoktu. Ancak, özellikle de yeraltı ekonomisinin yol verdiği ölçüde tek tek, şuradaki ya buradaki burjuvalar vardı (Nomenklatura hakkındaki de dahil olmak üzere, bu saptamalar -büyük ölçüde- bugünkü Çin için de geçerlidir. Ancak, unutmayalım Deng Xiaoping zamanından beri ÇKP’nin kararlılıkla uyguladığı bir stratejisi var. Bu SSCB’de yoktu.).

SSCB’de bu nomenklatura ile işçi sınıfının çıkarları da antagonist değildi. Çünkü ikisinin de varlığı, sistemin sürdürebilir olmasına bağlıydı. Nomenklatura söz konusu olduğunda, çöküş sorununu, nomenklaturanın sistemin sürdürebilmesi bakımından rasyonel davranma kapasitesini, kendisinin oluşmasında rol oynadığı iç ve dış etkenlerin bastırdığı koşullarda, yitirmesi etrafında tartışmak daha doğru olur bence.

Nomenklaturanın etkisi altında SSCB, reel ekonomik büyüme dahil en kritik sosyo-ekonomik göstergelerde 70’li yılların sonundan itibaren istikrarlı olarak gerilemeye başlamıştı. Nomenklaturanın partide ve devletteki etkisinin artmasıyla bu gerileme davranışı arasında koşutluk vardır.

Bu arada ilave edeyim, nomenklatura 20.Kongre’den sonra ortaya çıkmadı. 20.Kongre’de iktidarı aldı. Örnek olsun, daha 30’lu yılların sonlarında, Rusya’nın, çöküşten sonra adı tekrar Samara yapılan Kuybişev (Kuybişev bolşevik hareketinin yiğit bir evladıydı. 1935’teki ölümüne kadar politbüro üyesi, Gosplan’da çok önemli işler başarmış bir askeri doktordu. Ölümünden sonra bir süre görev yapmış olduğu Samara oblastına onun adı verilmişti) şehrinde, yerel parti yöneticileri, sadece kendi çocuklarının öğrenim göreceği bir okul açmak için girişimde bulunuyorlar, bunu orada görevli bir öğretmen Stalin’e duyuruyor, Stalin de bu girişimi önlüyor. Ama sadece haber aldığı bir girişimi önlemiş oluyor. O kadar. Stalin hayatının sonuna kadar kendisini, partiyi ve devleti kuşatmış bu güçlerle mücadele etmeye çalıştı.

1947’den itibaren açık bir biçimde giriştiği proletarya diktatörlüğünü katılımcı anlamda demokratikleştirme girişimleri nomenklaturanın büyük bir direnişiyle karşılaştı. 1952’de partideki liderlik konumu anlamlı ölçüde zayıflatıldı. Ölümüyle ilgili söylentiler de, muhtemelen, bu son mücadelesiyle ilişkili olmalıdır.

Yukarıdaki tabloya bakıldığında, Stalin döneminde parti üylerinin yarısından fazlası sanayi işçisi; yüzde 20-25’i köylü (muhtemelen çoğu tarım işçisi); nomenklatura saflarını oluşturacak beyaz yakalı ve diğer mesleki kategorilere dahil üyelerin oranı yüzde 10 civarında. 1956’ya geldiğimizde, parti üyeleri arasında beyaz yakalı ve diğer mesleklerden kişilerin oranı üyelerin yarısını buluyor. Sanayi işçisi sayısıysa, dramatik olarak düşüyor. Bu çalışmayı yapan Rigby anti-komünist, anti-Sovyet bir sovyetolog. Troçki’nin Stalin devrinde partinin üye kompozisyonuyla ilgili iddiaları da boşa düşürülmüş oluyor. Rigby’nin kitabının 1976’daki ikinci basımında aynı oranlar 1971’de sırasıyla 40.1, 15,1 ve 44.8; 1976’da, yüzde 41, 13,9, ve 44.5 olarak veriliyor. Yani, 1956’dan itibaren nomenklatura saflarını oluşturan beyaz yakalı ve üst düzey menajerlerin oranı, sanayi proletaryası ve köylü emekçiler aleyhine yükseliyor. Kısacası, “tüm halkın devleti” nde, beyaz yakalı ve yüksek kademedeki yöneticilerin kontrolü artıyor.

Stalin’den nefret, “kişiye taparlık” edebiyatı, hiç kuşkusuz, nomenklaturanın eseridir. Nomenklatura Stalin söz konusu olduğunda Trotski’nin söylemini tekrar etmiştir. 20.Kongre’de (kendisi de erken yirmi yaşlarında Trotski çevresinde yer almış bir figür olan) Hruşçov’un eleştirileri aslında Trotski’nin eleştirileridir.

Trotski’nin “sürekli devrim” çizgisi otuzlu yıllardan itibaren anti-sovyet bir politik konuma doğru evrildi. Anti-sovyetizm soğuk savaş devrinin anti-komünizmi oldu. Emperyalistler, “reel sosyalizm” ve dolayısıyla sovyet sosyalizmi karşısında konumlanmış hemen hemen bütün sol, sosyalist, komünist söylemleri desteklediler. Teşvik ettiler.

Sovyet deneyiminin en önemli arızalarından birisi, bence, parti ve devlet ilişkilerinin iyi düzenlenememiş, çapraz denetim mekanizmaların etkili biçimde oluşturulamamış olmasıdır. Bu sayede, komünist olmayan çok sayıda kariyerist ta Komsomol’dan başlayarak parti üyeliğini basamak olarak kullanmışlardır. Parti örgütleri giderek “parti-kartı taşıyan komünistler” lehine, gerçek komünistlerin etkisizleştirileceği, hatta dışlanacağı yapılara dönüştürüldüler.

Elbette, yeni bir düzen kurmaya girişildiğinde, bu girişimin içinde yer alan, onun çeşitli düzeylerdeki yönetiminde görevli özneler ile bu yeni süreç arasında, sadece sınıfsal değil, hatta daha çok kişisel çıkar ve beklentilere referans veren çelişkiler ortaya çıkar. Malum, bunlar ilgili taraflar veya kişiler tarafından genellikle kişisel çıkar boyutu gizlenerek, hatta bu tür çıkar birlikteliklerinin yol verdiği gruplaşmalarda ideolojik kılıflar içinde sunulmaya çalışılır. SSCB’de de, özellikle 1930’lu ve 1950’li yıllarda, bu tür çelişkilerin şiddetlendiğini görüyoruz.

Örneğin, çoğu 1918’den beri görevde bulunan parti ve devlet kadrolarının 1930’lardaki değişen siyasal ihtiyaçlara yanıt vermesi veya uyum sağlaması beklenemezdi. Yeni siyasal ihtiyaçlar, geçmişteki ilişkilerinizi ya da bağlaşmalarınızı gözden geçirmenizi veya yeni ittifaklar oluşturmanızı zorunlu kılar. Yani gayet reel bir süreçten, aradaki ince renk tonlarının kaybolup, dünyanın kabaca sadece siyah/beyaz görüldüğü koşullardan söz ediyoruz. Dönemler analiz edilirken, bunun dikkatten kaçırılmaması gerekir.

Bütün bunlardan hareketle, Trotsky’nin sağlığındaki itirazlarına rağmen özellikle anglo-sakson ülkelerindeki, başını Max Shachtman (Shachtman ABD Komünist Partisi’nin kurucularındandı.Sonra Troçkist oldu. 1972’deki ölümüne kadar her zaman anti-sovyetikti. 1939’da Ribbentrop-Molotov Paktı’ndan sonra Trotski’yle de fikir ayrılığına düştü. Hatta Trotski’nin Defense in Marxism adıyla bilinen kitabı onu hedef alır. Schactman daha sonra Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’de 60’lı yılların ikinci yarısında öğrenciler arasında eylemleriyle ses getiren kendi örgütünü-Independent Socialist- kurmuş, Leninizmi reddedince, bu örgüt onunla ilişkisini kesmişti.) ve Tony Cliff gibi figürlerin çektiği, troçkizmin SSCB’nin “devlet kapitalizmi” yle karakterize edilmesi gerektiğini iddia etmesi mesnetsizidr.

Öncelikle, “devlet kapitalizmi” nden ne anladıklarını izah etmeleri lazım. Küçük-burjuva radikali Trotsky bile bu iddiayı kesin bir dille reddetmişti. Bilindiği gibi, o “yozlaşmış, bürokratik işçi devleti” demeyi tercih ediyordu ki, o da safsataydı.

Son olarak, daha önce de yazmış olduğum şeyi tekrar edeyim: Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20.Kongre’den itibaren aslında Bukharinci bir çizgiye çekilmek istendi. Bunda bir ölçüde başarılı da olundu (Aklımda yanlış kalmadıysa, yetmişli yıllara gelindiğinde, SSCB’nin dış ticaretinin aşağı yukarı yüzde 30’u başta petrol ve doğal gaz olmak üzere, hammade tedarikine, ihracına dayanıyordu). Sorunu, iki arada bir derede kalmasıydı. Bu doğrultuda, Deng Xiaoping yönetimindeki ÇKP’nin  yaptığı gibi, bir strateji oluşturamadı. Sert soğuk savaş şartlarında, bu savaşın cephe ülkesi olarak, bunu başaramadı. Bu yüzden Kosigin bir Deng Xiaoping olamadı. Stratejisiz, slogandan ibaret Gorbaçov da bunu yapamazdı zaten.

Deng Xiaoping devrinde, Kültür Devrimi’nin yıkıntıları içindeki Çin henüz SSCB gibi sosyalist sayılamazdı. SSCB’ye göre hayli esnek bir toplumsal-ekonomik konumdaydı. Geçişsel süreçler canlı bir biçimde devam ediyordu. Sovyetler’deki gibi yapılaşmış bir sosyolojisi yoktu. Bununla birlikte, Çin halkı düzeni arıyordu. Bu da partinin ve Deng Xiaoping’in işini kolaylaştıran çok önemli bir etken oldu. Paradoksal olarak Çin’ deki restorasyonun Kültür Devrimi’nden çıktığını söylemek meşrudur.

ÇKP önderliği, muhtemelen parti içinden yükselen huzursuzluğun da etkisiyle, olası bir restorasyonun önüne geçmek için Kültür Devrimi kararını aldı (Bu kararın alındığı genel ve özel siyasal konjonktüre dikkat edelim. SSCB’de 20. Kongre gerçekleşmiş, fillen bir restorasyon süreci devreye sokulmuş, 1961’de bu süreç ivme kazanmıştı. Çin, önce Büyük İleri Atılım hamlesiyle bunu yanıtlamış, büyük başarısızlıktan sonra ÇKP önderliğinin inandırıcılığı, SBKP ile restleştikleri bir zamanda, hem parti içinde, hem de emekçi halk sınıfları arasında erozyona uğramıştı. Bu arada, ABD’nin Vietnam’daki emelleri Çin’in güvenliği bakımından doğrudan bir tehdit oluşturuyordu). Kapitalizme doğru gerileme olasılığını ortadan kaldırmak için yapılmış bir hamle olduğunu parti ilan etmişti. Ancak gelinen noktada, adım adım kapitalizme doğru gerileme gerçekleşti. Yani soldan gidenler bir kez daha sağa döndüler.

Marksizm-Leninizm ekonomist, evrimci bir anlayışa değil, devrimci yönteme dayanır. Bu bakımdan, ileri doğru nitel sıçramalar kadar, kaymaları, ikili yapılanmaları ya da yarılmaları, çarpıklıkları, geriye doğru dönüşleri da olanaklı görür.

Bu yüzdendir ki, pre-kapitalist bir üretim tarzının, kapitalizm aşamasını geçmeden sosyalizme ulaşabileceğini kabul eder. Bunları hepimiz biliyoruz zaten. Yalnız, aynısını, geri dönüş olasılığı için de tanımamız, kabul etmemiz gerektiğini ihmal ediyoruz.

Elbette, bu geri dönüşler de ileri doğru hamlelere benzer biçimlerde, hiç bir zaman, saf, su katılmamış halde olmazlar. Çoğu durumda bizi yanıltan, veyahut bir yanılsamanın peşine takılmamızı olanaklı kılan bu hal oluyor.

Örneğin, bugünkü Çin’in durumunda, piyasa aracının genelleşmiş anlamda devreye sokulması, dahası bunun parti tarafından “geçici bir önlem” olarak değil, kalıcı, Çin’e özgü bir “sosyalizm” olarak sunulması, tereddüt etmemize neden oluyor. Oysa, formel olarak sosyalizm ya da sosyalizmi kapitalist ekonomik araçlarla takviye etme iddiası, eğer önü alınmazsa, kaçınılmaz olarak kapitalizmin yerleşmesine yol açar. Çin’de gördüğümüz gibi, sosyalist işleyişe kapitalist kısmi önlemlerle müdahalelerde bulunmak, giderek yerleşen kapitalist işleyişe yer yer “sosyalist” görünümler kazandırma çabasına dönüşür.

Öyleyse, sosyalist görünümler bizi aldatmamalıdır. Görünenin altında somut olarak işleyen esas süreçlere bakarak değerlenirme yapmamız gerekir.

Ayrıca, değerlendirme yapılırken, ÇKP liderliğinin özellikle 1956’dan itibaren, sicili ikna olmamak için karine teşkil etmelidir.

CHP’nin uzaydan görüleceğini ilan ettiği “ışık aç-kapa” eylemi, parti samimi olmadığı için yürümüyor. Bu akşam eylem vaktinde, tesadüfen Karşı’da, Kadıköy’de CHP’nin en güçlü olduğu mahallelerden birinin ana caddesinde yürüyorduk. Görüş alanımızda, saydım, 16 apartman vardı. Çoğunun ışığı açık değildi. Işığı açık olanların da sadece bir dairesinde eylem yapılıyordu.

CHP, “Yenikapı ruhu”na sadık bir parti olarak oyalama işlevi dahilinde, gaz alma eylemleri yapıyor. CHP halkla alay ediyor, onu aldatıyor. Bu eylemde acemilik yok, görev bilinci içinde hareket etme, kasıtlı bir davranış var. Önceki genel başkanının da izlediği “top çevirme” ya da oyalama siyasetini hakkını vererek uygulamayı sürdürüyor.

Bu arada, diyelim, bu eylemle Erdoğan ikna oldu. Asgari ücretliye, emekliye CHP’nin telaffuz ettiği kadar  zam verildi. Bunun CHP için değil, AKP için siyasal getirisi olacaktır. Halkın kısa süreli de olsa nispi refahının CHP’ye yararı değil, zararı olur. 

Bir çok kez söylediğim gibi, finans-kapital düzen siyasetini sadece iktidar aracılığıyla değil, hatta bazı hallerde daha çok, muhalefet üzerinden de uygular. Siyasal alanı muhalefet olmadan dizayn edemez.

Bunun en somut örneklerinden birisi, Fransa’daki Le Pen muhalefetidir. Fransız sermayesi on yıllardır, muhalif Le Penciler aracılığıyla Fransız siyasetini arzu ettiği şekilde düzenlemektedir. Son seçimlerde de aynı oyun tekrar sergilendi.

Bu kez, Le Pen sayesinde tabii, hemen hemen irili ufaklı bütün “sol” u yumurta gibi bir sepette topladılar. Sonuçta üç seçenekli hükümet kurgusunu olanaklı kılan bir tablo ortaya çıktı. Ya bu sol ve Macroncular birlikte bir hükümet kuracaklar; ya da sol veya Macroncular kendi başlarına bir azınlık hükümeti kuracaklar. Üçüncü bir yol daha var, ancak, bence o hayli zayıf bir olasılık: Macroncular ve Le Penciler koalisyon hükümeti.

İlk iki durumda, solcular, tahmin edileceği gibi, (bu kez Fransız siyasal meşrebine uygun) bir “syriza” olarak iş görecekler. Yani iki halde de yumurtalar kırılacak. Bu ikincisi, yani sol azınlık şıkkı, pek uzun ömürlü olamayacağı için tercih edilmesi nispeten zor görülüyor. Le Pencilerin, bu aşamada, bir iktidar kombinasyonu içinde harcanmasını da hayli zayıf bir olasılık olarak gördüğümü tekrar edeyim.

İngiltere’de de, İşçi Partisi iktidarı kuvvetle muhtemel Blair’i dahi aratacak icraatlara imza atacak ve yine, sonuç olarak, uzun süre iktidardan uzak kalacak.

Türkiye’ye dönecek olursak, muhalefetin Esad ziyaretinden ta Kılıçdaroğlu devrinden beri söz edilir. O zaman gerçekleşmemiş olmasının nedeni, rejimin CHP’ye izin vermemesiydi. Şimdi rejim Esad’la görüşmek istiyor. Zemin henüz yaratılamadı. Özel’in yapacağı açıklanan ziyareti bu zeminin açılmasında katkı yapabilir diye düşünülüyor. Kim tarafından? Rejim ve resmen onun başındaki Erdoğan tarafından.

Tıpkı erken seçim konusunda olduğu gibi, bu Suriye ile temas konusunda da gerçek karar merci Saray rejimidir. Özgür Özel ödevlerini yapan “iyi çocuğu” oynamaya devam edecektir.

Esad ve Özel görüşmesiyle ilgili olarak Kürt siyasetinin itirazı da, ideolojik konumu dolayısıyla, anlaşılırdır. Milliyetçi Kürt siyaseti de, tıpkı milliyetçi Türk siyaseti gibi Nato’cudur. Siyonisttir.

Yeri gelmişken, siz hiç Kürt siyasetinin Gazze’de yaptığı katliamlarla ilgili olarak İsrail’i etkili bir biçimde protesto ettiğini duydunuz mu? “Ezilen halk” muhabbeti yapan Kürt siyaseti, Filistin’in, dünyanın dört bir yanından getirilmiş Yahudi yerleşimciler tarafından işgal edilmiş bir İsrail sömürgesi olduğunu kabul eder mi?

Kürt milliyetçiliği sahada almak istediğini Nato, ABD ve İsrail aracılığıyla almak; Türk milliyetçiliği de ona vermek istemediğini yine bu aynı dayanakları aracılığıyla gerçekleştirmek istiyor

Bu koşullarda, marksist-leninist siyasal aklın taşıyıcısı olma kapasitesine sahip, halk sınıflarından yalıtılmamış, onunla birlikte soluk alıp veren bir önderliğe ivedi ihtiyaç var.

Son bir not olsun, CHP medyasının son zamanlarda sığınmacılar sorunu etrafında has Nato’cu, gladyocu faşist (Siyasal dağarcığında Suriyeli sığınmacılar dışında bir şey olmayan) Ümit Özdağ’a yer vererek onu meşrulaştırması, “Suriyeliler” sorununu onunla birlikte, onun ırkçı, faşist görüşlerini onaylarcasına konuşması hiç doğru olmuyor.

Esad ile görüşme konusunun gündeme gelmesi üzerine başlayan ırkçı şiddet olaylarında, onun ya da onun da dahil olduğu uluslararası oluşumların dahlinin olabileceğini düşünmek meşrudur.

CHP lideri Özel, dün grup konuşması sırasında, aniden sürpriz bir eylem çağrısı yaptı. “Bu akşam ekonomi politikalarını protesto etmek için akşam saat dokuzda evlerimizde ışıkları söndürüp, açalım”

Böylece üzerindeki “erken seçim” baskısını biraz olsun savuşturmak için topu ani alındığı anlaşılan bir eylem kararıyla vatandaşa attı. Bu kararın ilanı özellikle CHP medyasında büyük bir sevinç dalgası oluşmasına neden oldu.

CHP liderliğinin “özel” olsun benim olsun anlayışıyla aldığı bu eylem kararının beklenen ilgiyi görmediğini kaba bir gözlemle dahi fark etmek mümkün oldu. .

Bu tür eylem kararları, geniş muhalif gruplarların örgütleriyle önceden anlaşarak, planlı bir şekilde yapılabilirse, etkili olabiliyor. CHP liderliği samimi olmadığı için vasatı dahi tutturamıyor.

Yapacağı iş basit aslında. Parlamento içindeki ve dışındaki bütün muhalefet partilerini, emek örgütlerini, meslek örgütlerini Eylül ayı, ya da en geç Ekim ayı içinde yapılacak bir erken seçime ikna etmek için hemen harekete geçmek, mitingler ve toplantılarla bu talep doğrultusunda kamuoyu oluşturmaktır.

Bunu yaparken, bir anlamı kalmamış parlamento çalışmalarını askıya alarak, bir anlamda, fiilen parlamentoyu terk ederek, vekilleri seçim bölgelerine gönderip erken seçim çalışmaları için harekete geçirmektir.

Bunu yapmamak CHP liderliğini zayıflatır, partinin güç kaybına uğramasına yol açar. Bölünme riskini güçlendirir. Tersini yapmaksa, liderliği güçlendirir.

Artık öyle, önceden olduğu gibi, “grup konuşmaları” rutiniyle oyalanmak, seçmen kitleleri daha geri siyasal konumlara, arayışlara sevk edecektir. Grup konuşmalarında anlatılan hikayeleri sokak biliyor zaten. Bunları muhalif haber kanalları gibi yinelemenin bir anlamı yok. Dahası, bunda ısrar kitlelerin yaşadığı zor koşulları kanıksamasına da yol açabilir. Tabii eğer partinin istediği de bu değilse.

Bu arada, Ankara’da, belki başka CHP’li belediyelerde de, bir futbolcunun Türklük sembolü olarak yaptığını iddia ettiği bir el hareketinin bazı park ya da meydanlara heykel formunda dikilmek istendiğini medyadan öğreniyoruz. Olabilir. Ancak parti bugüne kadar titizlikle uyduğunu bir çok vesileyle kanıtlamış olduğu eşitlikçi, “hem o hem bu” ölçütünü, bu konuda da hayata geçirmelidir.

Bu bozkurt şeklindeki el işareti bazıları için Türklüğün işareti olarak görülebilir. Tamam, pekiy. Ancak hiç kuşku duyulmayacak ve tartışılmayacak kadar açıktır ki, bu coğrafyada yaşayan sadece Türk soylular için değil, herkes için yani çok daha kapsayıcı, bu bakımdan, tarihsel kültür birliğimizi temsil yeteneği çok daha fazla olan ortak bir başka el işaretinin de, bu bozkurt işaretinin dikildiği her noktaya, onu tam karşısından hedef alacak şekilde, yine heykel formunda, dikilmesi gerekir.

“Hem o hem bu” ilkesine sadakatle bağlı CHP liderliğinin söz konusu ilkesini ihlâl etmeyeceğine güvenmek isteriz.

Son olarak, Özel’den, birlik mesajları çerçevesinde, yanına İmamoğlu ve Kılıçdaroğlu’nu da alarak, o “özel” eylemlerinden biri sırasında, sol yumruğu havada sıkılı olduğu halde Enternasyonal’i seslendirmesini (İmamoğlu, muhtemelen bu esnada dublör kullanmayı tercih edecek; ev ve mutfak ortamında kendisini ifadeye etmeye alışkın Kılıçdaroğlu da işaretlerin sırasını karıştıracaktır), tabii hemen ardından bozkurt el işareti yapar halde Mehter Marşı’nı da aynı şevk ve coşkuyla söylemesini bekliyoruz.

Siyasal kişiler hakkında analiz yaparken, onun kişiliğini ve siyasal davranışları üzerinde şu ya da bu derecede etkili olan psikolojik durumunu ihmal etmemek gerekir.

Bugünkü görünümüyle Kılıçdaroğlu, aldatılmış, ihanete maruz kalmış veyahut daha nazik bir ifadeyle, kendisine verilen sözler yerine getirilmemiş bir tipi canlandırmaktadır.

Emperyalistlerin neo-liberal oligarşik bir örgütü olarak, Soros Vakfı’nın ülkemizdeki kurucularından birisi. Elindeki diploma, kariyeri, ve cebindeki Gülen referansıyla, en çok CHP’de vekillik yapabilecek, ya da onun muhasebe departmanında iş bulabilecek bir figür olduğu halde, bir Cemaat-Erdoğan operasyonuyla, ayak sürüyerek, ayak altında dolaşan Baykal’ın alaşağı edilmesiyle, partiye genel başkan yapılmıştı.

Tabii uluslararası finans-kapital ve yerli bağlantıları tarafından onun tercih edilmiş olmasında, bence, önemli bir başka etken de, Türkiye tarihinde ta Selçuklu devrinden beri muhalif yapılarıyla devleti (bazen yıkılmasına yol açacak kadar) zorlamış Alevi kimliğinin de bulunmasıydı. Böylece olası en etkili muhalefet gücü olarak Aleviler kontrol altında tutulabilecekti (mesela, Gezi Ayaklanması sırasında katledilenlerin hemen hepsi Alevi idi).

AKP rejimin inşa edildiği sıralarda, görevi rejimin muhalefetini oluşturmaktı. Nitekim, rejimin ihtiyaç duyduğu en kritik momentlerde, bütün şaibeli seçim organizasyonlarında adeta bir siyasal paratoner işlevi gördü.

Son şaibeli başkanlık seçimlerinden sonra inandırıcılığını iyice yitirince, muhalif kitlelerin arayışlarının kontrolden çıkmasını önlemek için onu o göreve getirenler bu kez ıskartaya çıkarma kararı aldılar. Burjuva siyaseti böyledir.(1)

31 Mart seçiminde yeni CHP liderliği beklemediği bir başarı elde etti. Ancak, Kılıçdaroğlu misyonunu devam ettirmek için “gaz alma gösterileri” dışında, kitlelerin “hemen erken seçim” beklentisine yanıt verecek, bir hamle yapmadı. Yapmak istemediğini de, demagojik, “hem müzakere hem mücadele” diyalektiği formunda ilan etti.

Gelgelelim, sınıf mücadelesi söz konusu olunca sermaye sınıfı son derece gerçekçidir. Kararlıdır. Sermaye tarafı bir erken seçim olasılığının artmakta olduğunu görüyor. Bu haliyle rejimin öngörülenden daha erken bir seçime maruz kalmasını arzu etmiyor.

Muhalif kitlelerin artan baskısı, Özel’in “erken seçim” teması etrafında gargara yapmayı tercih etmesi, “ezik” portresi sunan Kılıçdaroğlu’nun ittirilmesini olanaklı kılıyor. Kişilik, psikoloji olarak buna yatkın bir tip.

Kılıçdaroğlu’nun elindeki tek siyasal koz erken seçim. Özel, parmak hesabıyla takvimde ortasını bulmuştu zaten. Şimdi, CHP olası bir erken seçime nasıl girecek, tek parça halinde mi? Yoksa, dere geçerken at değiştirilecek mi? Bilmiyoruz.

Bununla birlikte, muhalif kitlelerin kafasının epey karıştırılacağını söylemek kehanet olmaz. Sermaye açısından, CHP’nin elinde beklenmedik ölçüde büyük ve daha fazla büyüme eğilimi gösteren bir siyasal gücün bulunması da (en azından şu halde) kabul edilebilir değil.

CHP’nin tarihsel olarak yüksek bir seçmen desteğine kavuştuğu bir zamanda içten karıştırılması, sonunda, bölünmesi, zayıflatılması, tıpkı mevcut liderliğin kitlelerin talebi olan siyasal hamleleri yapmaması halinde olacağı gibi, en çok bugünkü iktidarın ve onu iktidarda tutmak isteyen güçlerin çıkarına olacaktır.

Bakınız, Fransa ve İngiltere’de de, rejimlerin iktidar ve muhalefetleri, Le Penistlerle, “Yeni Halk Cephesi”; İşçi Partisi ve Muhafazakâr Parti arasında rejimin isterlerine yanıt vermek bakımından işlevsel bir farklılık yoktur. Bu bir sır da değil.

Zaten bunalmış kitleler de bunun farkında olduklarından “sistem karşıtı” söylemlerine, amiyane tabirle, tav olarak malum popülist partilere yöneliyorlar. Hem sağ popülist hem de “sol” ittifaklar (bu noktada, Syriza örneğini hatırlayalım) finans-kapitalin elindeki oyuna sürebileceği işlevsel kartları çoğaltıyor.

Son olarak, İngiliz İşçi Partisi’nin seçim kazanan yeni lideri, eşi ve çocuklarının ortodoks Yahudi olduklarını, kendisinin de kendisini artık öyle hissettiğini, Cuma ikindisinden başlayan Musevi Cumartesi’leri için Cuma’dan izinli sayılması için talepte bulunacağını söylemiş (Haklı. Din söz konusuysa, ctesi İnsan için değildir, insan Ctesi içindir), sabık Hint kökenli başbakan da kampanya sırasında onu bu sözleri dolayısıyla eleştirmişti.

Tabii Starmer da, “ailevi nedenlerden dolayı” ortodoks bir Yahudi olmasına rağmen hakikatli davranıp, onu anti-semitist olmakla suçlamıştı.

Neyse, onlar en azından Enternasyonal dinleyerek tatmin olabiliyorlar. Bizse, hâlâ arabeski aşamadık.

NOT:

(1) Tarık Ali (kendisinden beklenemeyecek kadar) iyi yazılmış Churchill kitabının bir yerinde şöyle söylüyor :

” Yine de tarih öngörülemez bir şeydir. Bir aktörü alır, ona güzel elbiseler giydirir ve rol ile gerçekliğin birbirine karışacağı derecede belirli bir rolü oynamaya zorlar. Perde indiğinde onları bir kenara atar, sonra kendine acemi ama öğrenmeye hevesli yeni aktörler seçer ve onları savaş alanına sürer. Churchill kendi devrinin şekillendirdiği böyle bir aktördü sadece.”

Sovyet dünyası tarih sahnesinden çekilince, ona karşı sermaye sınıfı ve emperyalizmin siyasal çıkarlarını kollamak doğrultusunda bir mücadele vermesi için 2.Dünya Savaşı sonrasında, yeniden organize edilmiş, bir anlamda, varlığını o Sovyet dünyasının varlığına borçlu olan “2.Enternasyonal solu” da fiilen siyasal misyonunu tamamlayarak sahneden çekilmişti aslında.

Artık “sağ ve sol diye bir şeyin olmadığı”, neo-liberal teolojinin gaz verdiği globalizm çağı başlamıştı. New York’da, Londra’da, Tokyo’da ne varsa, Pekin’de, Moskova’da, Bağdat’da, Lagos’ta, Buenos Aires’de, Delhi’de, İstanbul’da, Diyarbakır’da da var olacaktı. Ayrımsız, herkesin payına zenginlik düşecekti.

Savaşlar sona erecek, “bin yıllık barış dönemi” başlayacaktı. Tabii bu tür dönemlerin başlayabilmesi için önce (haçlı ruhuyla) şeytanların ortadan kaldırılması gerekecekti. Bu koşullarda, globalizm bayrağı altında toplanmak yerine hâlâ emperyalizmi işaret ederek, ona karşı mücadele çağrısı yapmak, en büyük fitne, kafirlikti.

Neo-liberal emperyalist politikanın ve onun globalizm ideolojisinin sahada yürütülebilmesi için yeni tipte siyasal öznelere gereksinim vardı. Artık merkeze yerleşmiş, toplumsal hatları, köşeleri ve tabii klişeleri de özenle belirlenmiş partiler yerine, “hem oradan hem buradan, biraz bundan biraz şundan, hem o hem bu, dün dündür bugün bugün” esnekliği gösterebilen yapılara ve figürlere yol verildi.

Kapitalizmin neden olduğu, emperyalist globalist maceranın ivme kazandırdığı yoksullaşma ve yoksunlaşma, yeni “kavimler göçü”, ta başından liberal globalizm ideolojisinin sınıf savaşları yerine kültür savaşlarını ikame etmeye çalıştığı koşullarda, omurgasız popülist siyasal yapılara geniş bir oyun alanı açtı.

Neo-liberal globalizmin sahadaki siyasal uygulayıcıları haline dönüşmüş, fiilen miadını doldurmuş, “2.Enternasyonal solu”, yer yer “sistem karşıtı” faşizan ses tonunu giderek arttırmakta olan sağ popülizmin karşısında, sınıf siyaseti bakımından birincisininkinden pek de farkı bulunmayan; emekçi sınıfların çıkarlarından çok, kof, soyut bir liberal demokratik söylemi malzemesi haline getiren; bu arada, sistem karşıtı hiçbir vurgusu olmayan bir görünüm arz ediyor.

Enerjisinin en büyük kısmını, orta katmanların “otoriter rejim” korkusuna abanmaya ayırıyor. Korku tacirliği yaparken, hiçbir somut, yapılabilir sol siyasal program önermiyor.

Özcesi, bizde 31 Mart’ta; İran’da daha bir kaç gün önce olduğu gibi, siyaseten “yalancı bir bahar” işlevi görmekten öte bir önemi olmayacak bir oyun bu kez Fransız sahnesinde sergilendi.

Fransa’daki bu çakma “halk cephesi” hangi siyasal programı uygulayacak? Neo-liberal politikaya karşı sol, kamucu bir program mı çıkaracak? Melenchon ve avenesinin akıl hocası Chantal Mouffe’un beklediği “sol popülizm”i mi gerçekleştirecek? (1) Bugün Avrupa’daki ekonomik sorunların büyümesinde çok önemli bir rolü olan Ukrayna Savaşı karşısında nasıl bir tavır alacak? Rusya, Çin ya da “çok kutuplu yeni dünya düzeni” tabir edilen jeo-ekonomi-politik hatta göre nasıl konumlanacak? NATO’dan ve dolayısıyla onun siyasal ihtiyaçlarından kaynaklanan sürekli genişleme talebinden vazgeçilecek mi?

NATO demişken, muhtemelen bu çakma solun birlikte hükümet kuracağı Macroncular, Ukrayna Savaşı’nın ön günlerinde, liderlerinin ağzından “Nato’nun beyin ömrünün tamamlandığı” nı ilan etmişlerdi. Savaş başladıktan sonra NATO adına, vasallar arasında, en şahin kesinlen Macron oldu.

Emin olun, bunların hiç birisi olmayacak. Anglo-Amerikan hegemonyası altında, ama bu kez belki Enternasyonal marşı eşliğinde, vasallık uygulamalarına devam edilecek. Artık bu “sol”, özellikle kitlelerin çok daraldığı koşullarda devreye sokulan, gaz alma makinesi işlevi görmekten başka bir işe yaramıyor.

Ah, safdil solcular!

Bir hatırlatmayla bitireceğim. Fransa’daki bu solun lideri konumundaki zat, daha önce yine bir “Le Pen paniği” esnasında, seçimin ikinci turunda, Hollande’ın sosyalist partisi lehine adaylıktan çekilmiş, onun çekildiği yerde de, talihe bakın ki, Le Pen’ci aday kazanmıştı. Pekiy, seçimi kazanan Hollande’ın partisi iktidar olunca ne yapmıştı?

Burada, “Le Pen paniği” teması etrafında, sağ popülist partilerin düzenin (muhalefetteyken dahi, hatta bu halde daha da etkili olarak) devamı bakımından yerine getirdikleri siyasal işleve dikkatinizi çekmek isterim.

Safdil socular şu soruyu kendilerine sorsunlar: Le Pen’ci ve muadili partiler neden istikrarlı şekilde mevzi kazanıyorlar? Bu soruya verilecek yanıtı bulmaya çalışırlarken, fonda Enternasyonal Marşı’nın çalmasında bir mahsur yok.

NOTLAR:

(1) Chnatal Mouffe’un sol popülizmi aslında daha önce “radikal demokrasi” adını verdikleri stratejinin kısmen yenilenmiş bir versiyonu olarak görülebilir. Radikal demokrasi, özünde, anarşizan bir siyasal programdır. Nitekim, bu yeni “halk cephesi” nin de anarşizan bir örgütlenme modelini refarans aldığı görülüyor.

Öncelikle modern göç olgusunun kapitalizmin işleyişinin, kapitalist birikim yasasının kaçınılmaz bir sonucu olduğunu, “yedek emek-gücü ordusu” ve dolayısıyla göçler olmadan kapitalizmin yürümeyeceğini, kendisini genişletemeyeceğini (1); günümüzdeki görünümününse, kapitalizmin emperyalist aşamasında, özellikle son otuz küsür yıl içinde yaptığı (askeri boyutuyla da), jeo-ekonomi-politik hamlelerin ona küresel çapta yeni bir ivme kazandırmış olmasıyla ilişkili olduğunu tekrar edeyim.

Bu yazının ilk bölümünde Marx’ın Kapitalin 25.Bölümü’nün esasen, sermaye birikiminin genel yasası başlığı altında, (nüfus sorunu etrafında) bu göç konusunu da ele aldığını hatırlatmıştım (2).

Şimdiki duruma gelince, emperyalistlerin “büyük ortadoğu” olarak tabir ettikleri alanda 1990’da başlattıkları operasyon, Türk devletinin yayılmacı heveslerle ona verdiği lojistik destek, operasyon alanlarında mağdur edilecek kitlelerin Türkiye’de barındırılmasını da içeriyordu.

Yani operasyon bölgesindeki halk kısmen emperyalist işgal ve müdahaleleri meşrulaştırmak için emperyalistler ve onların lojistik maşası gibi işlev gören devletler tarafından organize bir biçimde, zorla ya da çeşitli vaatlerle ikna edilerek göç ettirildi.

Türkiye’ye göçün böyle bir siyasal içeriği var. Öncelikle bunu kabul etmek gerekiyor. Bu göç dalgasının sonradan şu ya da bu ölçüde kontrolden çıkmış olması, göç edenlere mal edilemez. Bu işe emperyalistlerle birlikte kalkışanların sorumluluğu ya da sorumsuzluğu ile alakalıdır.

Seksenlerdeki İran-Irak Savaşı’nın bu iki ülkede yol açtığı ekonomik ve sosyal tahribat, Irak’taki siyasal istikrarsızlık ve onun yol verdiği politik şiddet ortamı, doksanlı yıllarda, Sovyet Bloğu’nun çökertimesi, sonrasındaki neo-liberal “şok terapi”ler, Körfez Savaşı ve Yugoslavya’nın parçalanması, 2001’de açıkça ilan edilen Afganistan ve NATO savaşı, sığınmacı, mülteci ya da göç sorunları olarak adlandırılan vakaların tetiklenmesini sağladılar.

Yani bu sorunlar emperyalistlerin ve maşası Türk devletinin 2011’de dolaylı olarak Suriye’ye müdahalesinden önce baş göstermişti. Mesela, İran-Irak savaşı, bir anda Suriye’ye iki milyona yakın Iraklı mültecinin göçmesine yol açmıştı. O zaman Suriye nüfusu 17 milyon civarındaydı. Ekonomisi çöktü. Zaten o koşullar altında neo-liberal politikalar izlenmek istendi. Yani göç ya da sığınmacı akını sadece Türkiye’nin sorunu değildir. Bunu aklımızda tutalım.

Öte yandan, Suriye’ye müdahale planı Türkiye’ye doğru bir sığınmacı ya da göç akınını öngörmüştü zaten. Oyunun kurgusu içinde yer alıyordu yani. Ancak karşılaştıkları direniş dolayısıyla işler emperyalistlerin öngördüğü gibi gitmeyince, planları ellerinde patladı. Durumu kurtarmak için yaptıkları hamlelerse, bilindiği gibi, daha da batmalarına yol açtı. ABD’nin en hevesli bölge vasalı olarak Türk devleti haliyle en büyük zararı görecekti. Öyle de oldu, ancak henüz bu süreç tamamlanmadı.

An itibariyle, kazılmasına canla başla katkı vermiş olduğu kuyuya düşen Türkiye, çok karmaşık ve daha ağır bedeller ödemesine yol açabilecek bir siyasal ateş çemberinin ortasında bulunuyor. Kaçınılmaz sonu ötelemek için emperyalizme direnen Suriye halkı karşısında gerileyen, kaçan emperyalist-siyonist cihatçı maşalardan oluşturduğu derme çatma bir orduyla Suriye devleti ve Türkiye sınırı arasında sıkışıp kalmış bir halde bekliyor. Ne yapacağını, dahası, ne yapmak istediğini de bilmiyor. Öyle bekliyor.

Bulunduğu yer itibarıyla bu bekleyişi, Türkiye ve Suriye arasındaki sınırın kısmen silinmesini sağladı. Türk devletinin kontrolünde olmadığı görülen bir tampon bölge oluşmasına yol açtı.

Bugün ülkemizdeki Suriyeli göçü Suriye devletinin iradesinden kaynaklanmıyor. Türkiye devletinin iradesinden ve halen devam eden tercih edilmiş çaresizliğinden kaynaklanıyor.

Buraya kadar Suriyeli göçü denen olgunun nedenlerine değindim. Ancak Türkiye’ye göç ya da sığınmacı akını başta eski Türki Sovyet cumhuriyetleri olmak üzere başka kaynak ülkelerden de geliyor. Irak’tan, Afganistan’dan, İran’dan mesela.

Şimdi Türk faşistleri, özellikle de, “kaçak” çalışmalarını da bahane ederek çoğunluğu Arap kökenli sığınmacıları, kendilerinden beklendiği gibi, ırkçı bir söylemle gündeme getirirken, Arap kökenli olanlara nazaran daha çeşitli iş kollarında “kaçak” çalışan Türk soylu “kandaş” sığınmacılardan söz etmiyorlar.

Neden? Çünkü onlarla bir sorunları yok. Onlar Türk ırkından, yani Araplardan daha yüksek bir ırkın mensupları. Yani şikayetçi oldukları genel olarak sığınmacılar ya da “kaçak işçiler” değil, bunların “Türk kanı” taşımayanları.

Bugün hizmet ve özellikle turizm sektöründe, örnekse, otel ve lokantalarda, nakliye ve kargo taşımacılığı ya da lojistik sektöründe önemli ölçüde bu eski Sovyet cumhuriyetlerinden göç etmiş Türk soylu kişiler istihdam ediliyor.

Bu arada unutmayalım. Türkiye sadece göç ya da sığınmacı alan bir ülke değil, aynı zamanda, Batı’ya doğru göç veren de bir ülke. Bugün artık sadece Batı Avrupa’da değil, Doğu Avrupa’da da Türkiye’den gitmiş “göçmen işçiler” var.

Bu vak’a karşısında komünist tavır ne olmalı? Öncelikle bunun kapitalizmin olmazsa olmazlarından olduğunu, emperyalizmin yol açtığı koşullarda, küresel ölçekte, yaklaşık son kırk yılda ivme kazanmış ve halen sürmekte olan dinamik bir süreç olduğunu göreceğiz.

Keyfi yerinde olan insan göç etmez.

Kapitalist de olsalar “sosyal devlet” anlayışını uygulayan çoğu devletin, Sovyet Bloğu’nun çökertilmesiyle, emperyalistler tarafından küresel çapta bütün ülkelere empoze edilen neo-liberal uygulamalar yüzünden bu anlayışı terk etmeleri, yine bu neo-liberal anlayış dolayısıyla empoze edilen sanayi ve tarım politikaları sonucunda artan işsizlik, barınma, sağlık, öğrenim, çevre sorunları, kısacası insanların gelecek umudunu yok eden, her gün kötüye giden yaşam koşulları kitlesel göçü hazırlayan nedenler.

Ancak, bu hareketin tetiklenmesinde hegemonyacı emperyalist anlayışın küresel düzeyde uyguladığı savaş ve şiddet politikası çok etkili oldu. Halen bölgemizde, özellikle Ukrayna’da tanık olduğumuz gibi, etkili olmaya devam ediyor.

Bu kitlesel göçler göç eden için zorunluluktan kaynaklanıyor. O kadar öyle ki, çoluk çocuklarının dahi yaşamlarını riske ederek bu harekete kalkışıyorlar. Bu göçler daha adil, eşitlikçi yani kamucu bir dünya düzeni kuruluncaya kadar, dalgalar halinde sürecektir.

Bugün bunun kısıtlanması değil, planlı halde, ekonomik ve coğrafi eşitliği esas alacak biçimde sürdürülmesi tartışılmalıdır. Komünistler göçlerin engellenmesi çağrısına karşı çıkmalıdırlar. Bunun sorumlusu kapitalizmdir ve bu sorunu üretmeye devam edecektir. Çözüm olarak da, gaz almak , toplumu siyaseten daha da ilkel bir seviyeye çekmek anlamında, milliyetçi, ırkçı tepkilerin zincirlerinden boşalmasını tercih edecektir.

Dünyanın çoğu ülkesinde sendikal yapılar çökertildi veya zayıflatıldı. Şimdi işçi sınıfı siyaseti bu yapıların yeniden güçlenmesi için göçmen işçi dinamiğini de kullanarak hareket geçmelidir. Emek örgütleri, işçi sınıfı partileri artık göçmen nüfusa dayanmadan, hele ona karşı tavır alarak güç kazanamazlar. Sosyalizm bu göçmen nüfusun katılımı olmadan ne ulusal düzeyde, ne de bölgesel çapta gerçekleştirilemez.

Bu göç emekçi halkları birbirlerine bağlamak, aralarındaki kültürel, devrimci siyasal etkileşimi güçlendirmek için bir olanaktır. İşçi sınıfı partileri, emek örgütleri tereddüt etmeksizin bu aktarımı temin eden kayışlar gibi işlev görmeye çalışmalıdırlar.

Öte yandan şunu da dikkatten kaçırmayalım: Artık göç edenler sadece toplumun en alt katmanlarını oluşturan yoksul ve yoksun kesimler değildir. Mevcut kitlesel göç olgusu içinde eğitimli, meslek sahibi, kalifiye insanların sayısında da kayda değer bir artış olduğu gözlemleniyor.

Bütün bu kesimleri kucaklayacak sosyalist, dayanışmacı çalışmalara hız verilmesi lazım. “Tamam özgürlükçüyüz, ama salak da değiliz” şeklinde de formüle edilen sonuçta siyaseten ırkçı faşistlerce buluşacak olan küçük-burjuva dar kafalılığına prim veremeyiz. Popülist ya da faşist protestocularla aynı kulvarda yer alamayız.

Dünya komünist güçleri genel olarak hâlâ soruna tereddütlü yaklaşıyorlar. Çünkü bunların bir çoğu kendilerini “seçimden seçime” partileri haline getirdiler, bunu görüyoruz.

Göçmen işçilerle, yerleşik işçilerin birliğini, birlikte sermayeye karşı direnmelerini örgütlemek en öncelik arz eden konudur. Öyle kulağa hoş gelen “sol” belagatle zaman kaybetmeyelim.

Bunun için sıkışılmış ilçelerden, onun kafelerinden çıkıp, göçmen, sığınmacı mahallelerine gitmek, onlarla örgütsel temas kurmak şarttır. Marksizm-Leninizm bir orta sınıf ideolojisi değildir. Enternasyonalist işçi sınıfının siyasal ve ideolojik pratiğidir. Komünizm entelektüel olarak “parlak çocukların” geviş getirdikleri ulaşılmaz bir “yüce fikir” değildir. Somut, reel, eşitlikçi, kamucu bir toplumsal düzen oluşturma pratiğidir.

Şimdi bizdeki “Suriyeliler” e gelelim. Öncelikle bunlar arasında cihatçı teröristler, Suriye devletine karşı suç işlemiş katiller, hırsızlar, arsızlar olduğunu biliyoruz. Bunların bir çoğuna vatandaşlık verilmiş olabileceğini de tahmin etmek zor değil. Bunların sayısı devletteki kayıtlarda bellidir. Bunların kazanımları yok hükmündedir. Yargılanmaları için Suriye yönetimine iade edilmelerini talep edeceğiz.

Bu suçlular dışındaki Suriyeli sığınmacılardan kendi istekleriyle ülkelerine dönmek isteyenlere her türlü devlet desteği temin edilmelidir. Ülkelerine döndüklerinde orada hak kayıplarına uğramamaları için iki devlet görüşüp, gereğini yapmalıdır.

Türkiye, Suriye halklarına karşı suç işlemiş bir ülke konumundadır. Suriye’ye dönmeyi arzu edenlerin ülkelerinde belli bir düzeyde yaşam standardına sahip olabilmeleri için belli bir plan ve program dahilinde harcanmak üzere Türk devleti tarafından iki devletin (uluslararası kabul edilmiş ölçülere göre) anlaşarak saptayacakları bir tazminat (aynî ve/veya nakdî) Suriye devletine ödenmelidir.

Bunlar dışında ülkemizde yaşayan Suriyeli (ve diğer) sığınmacılara önce ülkeye adaptasyonlarının etkin bir şekilde sağlanabilmesi için iki yıllık mülteci statüsü verilmeli, sonra da yurttaşlığa kabul edilmeleri talep edilmelidir. Bu mülteci statüsü sürerken, isteyen göçmen anavatanına, oradaki haklarını kaybetmeden geri dönebilmelidir. Tüm bu süreç boyunca herhangi bir Türk vatandaşı gibi, sosyal haklara sahip olarak çalışma özgürlüğü ve örgütlenme hakkı tanınmalı. Ailelerine, çocuklarına bütün Türk yurttaşlarının sahip oldukları sağlık, eğitim hak ve olanakları sağlanmalıdır.

Bir de, Avrupa ülkelerine gitmek iiçin Türkiye’yi bir tür istasyon gibi kullanmak isteyerek ülkemize gelmiş sığınmacılar var. Onları engellemek için Türkiye ve Avrupa Birliği arasında yapılmış antlaşmaları ifşa edip, bu antlaşmaları reddetmek gerekir. AB ile sığınmacıların çıkarlarını gözeten yeni bir antlaşma için AB ülkelerine baskı yapmak şarttır. Sığınmacılar uluslararası ilişkilerde şantaj olarak kullanılamazlar.

Tüm bu süreç boyunca, sendikalar, diğer emek örgütlerinin etkin bir rol alması için bu örgütlerden talep yükseltilmelidir. Göçmenler için tahsis edilmiş uluslararası yardımlar doğrudan göçmenler ve onlarla dayanışan, onların intibakını sağlamakla görevli kamusal ya da özerk kurum ve kuruluşlar arasında adil biçimde, uluslararası şeffaflık ilkelerine uygun ve uluslararası denetime açık olarak pay edilmelidir.

Bu “Suriyeliler” başlığı altında söylediklerim, değişik ülkelerden gelmiş bütün diğer sığınmacılara da aynı şekilde ve ayrımsız uygulanmalıdır.

Şimdi çıkıp, “emperyalizm demografimizi bozuyor, nüfusumuzu karıştırarak, biz Tükleri pek yakında azınlık haline düşürecekler” mealindeki milliyetçi saplantılardan kurtulmamız lazım.

Demografi ya da nüfus statik değil, dinamik bir kavramdır. Her tarihsel-toplumsal üretim tarzının kendine özgü nüfus yasaları vardır. Soyut bir nüfus yasası olmadığını Malthusçülüğe Marksist reddiye dolayısıyla biliyoruz. Hatta tarih içinde giderek daha fazla insan müdahalesine maruz kalan doğada, hayvan ve bitki yaşamlarında dahi bu yasa soyut olarak düşünülemez artık.

Sermaye birikiminin sürekli arttığı koşullarda, bunun aynı zamanda, sermayenin organik bileşiminde değişken sermaye (emek-gücü) aleyhine işleyen sürekli bir hareket anlamına gelmesi dolayısıyla, kapitalist üretimde nüfus artışıyla doğru orantılı olarak artan sayıda istihdam gerçekleştirilemez. Üretimin genişlemesi ve daha fazla sermaye birikimi için gerekli olandan fazla bir nüfusa ihtiyaç var. Hep el altında tutulması gereken bir nüfus…

Kapitalizmin aşırı üretim ve azalan kâr oranları dinamiğinin yol açtığı büyük bunalımlar, özellikle (halen tanığı olduğumuz gibi), büyük teknolojik atılımların yapıldığı devirlerde kendilerini gösterirler. Göç olgusu da bununla aynı sıralarda ivme kazanır.

Kendisinin de yaratılmasına katkıda bulunduğu bu koşullarda, tıpkı pazarlanmak için değişik pazarlara gönderilen metalar gibi, bir meta olarak emek-gücü de, istihdam olanaklarının nispeten fazla olduğu coğrafyalara doğru hareket eder.

Böylece nüfus, kapitalizm koşullarında, fiili nüfus artışından farklı olarak, kapitalizmin işleyiş dinamiğinin yarattığı sömürülmeye hazır bir artık-nüfus olarak, “yedek işçi ordusu” veya ucuz emek-gücü gereksinimi etrafında, öncelenmemiş ölçüde akışkan bir görünüm kazanır. Öyleyse, modern nüfus ve göç sorununun temelinde kapitalizm vardır.

Emperyalizm çağında demografi artık (öncelikle dayatılan uluslararası işbölümü dolayısıyla- mesela şimdi aklıma geldi, bizde neo-liberal entegrasyon talebiyle, KİT’lerin yağmalanmasını, tarımsal sübvansiyonlardan büyük ölçüde vazgeçilmesini, yine mesela, tütün ekim alanlarının sınırlandırılmasını düşününüz) jeo-ekonomi-politik bir olgudur. Kaçınılmaz olarak uluslararasılaşmıştır.

Dünya tarihi gibi demografi de belli bir coğrafyada, belli bir ırkın, bir kültürün, homojen bir nüfusun imtiyazlı kılındığı dar görüş açısından okunamaz.

Dünya üzerindeki bütün ülkeler tarih içinde göçlerle oluşmuştur. Göçlerle yıkılmış veya göçlerle, yeni bir sentezle ve daha ileri aşamada, yeniden kurulmuşlardır. Evet, Cermen sürülerinin istilası “uygar” Roma’yı yıkmıştı. Doğru. Ama sonradan Avrupa adı verilecek daha yüksek uygarlık da, Roma ve Cermen sentezinden çıkmıştı..

Son olarak, bugün Avrupa ülkelerinde yükselen popülist ırkçı dalga kırılmaya mahkumdur. Avrupa kapitalizmi artık “göçmen işçiler” olmaksızın yürüyemez. Özellikle sürekli genişleyen hizmet sektörünün ihtiyaç duyduğu işçilerin bugün ağırlığı giderek artan ölçüde Avrupalı-olmayan göçmen olması bunun göstergesidir. Orada da emek örgütlerinin ırkçı yaklaşımları terk ederek bu yeni gelen sınıf kardeşlerini örgütlü “legal” işgücüne dahil etmek için çalışması gerekir. Bu göçmen emekçiler, orta erimde, bugün kendisini bir eski eserler müzesi haline getirmiş Avrupa’ya yeni, anti-emperyalist bir sol dinamizm kazandıracaklardır.

Her geçen gün daha sefil konumlara savrulan malum “Avrupa solu” nun bazı ülkelerde aşırı sağa karşı sağcılarla, mesela Fransa’da sağ popülist Le Pen’e karşı halen emek düşmanı, saldırgan emperyalist NATO politikalarının ağzı salyalı destekçisi olanlarla ittifak kurmak istemesi, onların tükenişlerinin en çarpıcı ifadesidir. Eğer sol politikaları, neo-liberal politikalar lehine terk etmeyip, emekçilerden yana demokratik güçlerle ittifak içinde olsalardı, zaten ne Macron ne de Le Pen bu kadar güçlenirdi.

“Halk Cephesi” imiş, o adını andıkları 30’lu yılların halk cephesi Nazi faşizminin dünya devrim ve demokrasi güçlerine karşı saldırıya geçtiği koşullarda, onun karşısındaki demokratik güçler arasında bir ittifaktı. Sonuçta, Fransız finans-kapitali Paris’te Halk Cephesi hükümetini görmektense, Hitler’i görmeyi tercih ettiği için iktidardan düşürüldüler.

Şimdiki “çakma” halk cephesi, ittifak yapacaksa, onu zamanında saldırgan emperyalizmi temsil eden Macron ve avenesine karşı oluştursaydı. Le Pen karşısında destek aranacak yer saldırgan, yayılmacı ve neo-nazi Ukrayna devletinin işbirlikçisi Natocular olamaz.

Unutmayalım, Le Pen’ler, sol gerçek bir sol gibi davranmadığı, emekçi kitlelerin taleplerine yanıt vermediği için yükseliyorlar.

Batı medyası ve oradaki “sol” entelegensiyasının etkisi altındaki Türkiye solcusu, sorunlara Lenin ve Stalin gibi, yani emperyalizm karşısında konumlanmış devrimci sosyalist siyaset açısından küresel bir perspektiften bakamıyor.

Mesela, Trump beyan ediyor, “hayır, Ukrayna Nato üyesi olmayacak, Nato artık genişlemeyecek “, hatta “Nato ABD’nin sırtında yük” diyor. Biden ve Avrupa’daki uydularıysa tersine, “Ukrayna da, Japonya da, G.Kore de, İsrail de, Gürcistan da NATO üyesi olacak diyorlar. Beyandan söz ediyoruz. Trump iktidar olduğunda, ABD devletinin ihtiyaçları nasıl şekillenir bilemeyiz, tersini yapar, yapmaz, o ayrı bir konu yani.

Ancak, Türkiye’nin çoğu solcusu için Biden daha makbul oluyor. Trump iktidardayken, kimseyle savaşmadı. Tersine, işgal ettiği bazı topraklardan askerlerini çekti. Hatta Afganistan’da gördüğümüz gibi, Biden da onun geri çekilme politikasını sürdürmek zorunluluğu duydu.

Ne Trump deriz, ne Biden deriz. ABD emperyalist devleti yok olsun deriz. Trump, ırkçı, ultra-milliyetçi, cinsiyetçi falan. Tamam. Trump, mevcut emperyalist hegemonyanın sürdürülmesinin güçleştiği, şiddetli bir meydan okumanın gerçekleştiği koşullarda zuhur etti. Kapitalist devletler arasında “yeni bir dünya düzeni ” talebinin yükseldiği şartlarda etkili oluyor.

Önce şunu not edelim: Bu durumda tekelci finans sermayesi, ya klasik anlamındaki faşizmle; ya da onun görece yumuşak bir versiyonu olan popülizmle idare edebilmektedir. Bu ikinci durum, merkezci siyasetler etrafında oluşturulmuş ekonomi-politik yapıların (siyasal partiler, sendikalar, meslek örgütleri vs) dağıtılmasını öngerektirir. Son çeyrek yüzyıldan beri burjuva siyasal örgütlenmesinde, dünya ölçeğinde, bu eğilim güçlenerek devam etmektedir.

Şimdi çıkıp, Amerikalı tuzu kuru bir orta sınıf liberalin, Trump’ın dar anlamda iç politikayla ilgili gerici bir talebini öne çıkarıp, “Nato’yu genişletmeyeceğim. Ukrayna savaşına Rusya ile barış yaparak son vereceğim” demesini önemsememesi gibi hareket edemeyiz.

Evet, iç politika ve dış politika arasında süreklilik saptamak mümkündür. Ancak bu daha çok izlenilen yöntem, yaklaşım ve araçlarla alakalı olabilir. Bunu ihmal etmeyelim. Ülkelerinin neden olduğu, çok sayıda aile faciasına da neden olan kitlesel göç mesela o liberallerin ne kadarının umurunda?

Bir yandan da hâlâ güreşe doymayan pehlivanlar gibi Stalin yoldaşı karalamakla meşguller.

NOTLAR:

(1) Bu kapitalizmin yarattığı modern göç olgusu söz konusu olunca, sadece ülkeler arası ya da denizaşırı göçleri düşünmeyelim. Ulusal ölçekte de, kırsal ya da nispeten az gelişmiş, veyahut kapitalizm-öncesi ekonomik ilişkilerin güçlü olduğu bölgelerden sanayi kentlerine doğru bir harekete de referans verir. Mesela bugün Çin’de sanayi kentlerindeki emek-gücünün en az yüzde yirmi yedisinin “göçmen işçiler” den oluştuğu biliniyor.

(2) Ayrıca, Sol Yayınları tarafından derlenmiş: Nüfus Sorunu ve Malthus’un özellikle ikinci bölümüne; bu arada, aynı yayınevinin Ücret, Fiyat, Kâr adlı kitabına da bakılabilir.